Pline, livre VI : l'Asie
1
|
Pontus Euxinus, antea ab inhospitali feritate Axinus appellatus,
peculiari invidia naturae sine ulla fine indulgentis aviditati maris et
ipse inter Europam Asiamque funditur. non fuerat satis oceano ambisse
terras et partem earum aucta inanitate abstulisse, non inrupisse
fractis montibus Calpeque Africae avolsa tanto maiora absorbuisse quam
reliquerit spatia, non per Hellespontum Propontida infudisse iterum
terris devoratis: a Bosporo quoque in aliam vastitatem panditur nulla
satietate, donec exspatianti lacus Maeotii rapinam suam iungant.
|
2
|
invitis hoc accidisse terris indicio sunt tot angustiae atque tam parva naturae repugnantis intervalla, ad Hellespontum DCCCLXXV p.,
ad Bosporos duos vel bubus meabili transitu — unde nomen ambobus —,
etiam quaedam in dissociatione germanitas concors: alitum quippe cantus
canumque latratus invicem audiuntur, vocis etiam humanae commercia,
inter duos orbes manente conloquio, nisi cum id ipsum auferunt venti.
|
3
|
mensuram Ponti a Bosporo ad Maeotium lacum quidam fecere |XIIII|·XXXVIII·D, Eratosthenes C minorem. Agrippa a Calchadone ad Phasim |X|, inde Bosporum Cimmerium CCCLX. nos intervalla generatim ponimus conperta in aevo nostro, quando etiam in ipso ore Cimmerio pugnatum est.
|
4
|
Ergo a faucibus Bospori est amnis Rebas, quem aliqui Rhesum dixerunt.
dein Syris, portus Calpas, Sangaris fluvius ex inclutis. oritur in
Phrygia, accipit vastos amnes, inter quos Tembrogium et Gallum, idem
Sagiarius plerisque dictus, Coralius, a quo incipiunt Mariandyni, sinus
oppidumque Heraclea, Lyco flumini adpositum — abest a Ponti ore CC —, portus Acone, veneno aconito dirus, specus Acherusia, flumina Paedopides, Callichorum, Sonautes, oppidum Tium, ab Heraclea XXXVIII p., fluvius Billis.
|
ii
|
5
|
ultra quem gens Paphlagonia, quam Pylaemeniam aliqui dixerunt, inclusam
a tergo Galatia, oppidum Mastya Milesiorum, dein Cromna, quo loco
Enetos adicit Nepos Cornelius, a quibus in Italia ortos cognomines
eorum Venetos credi debere putat, Sesamon oppidum, quod nunc Amastris,
mons Cytorus, a Tio LXIII p., oppida Cimolis, Stephane, amnis Parthenius.
|
|
6
|
promunturium Carambis vasto excursu abest a Ponti ostio CCCXXV aut, ut aliis placuit, CCCL, tantundem a Cimmerio aut, ut aliqui maluere, CCCXII·D. fuit et oppidum eodem nomine et aliud inde Armine, nunc est colonia Sinope, a Cytoro CLXIIII,
flumen Varecum, gens Cappadocum, oppidum Caturia Gazelum, amnis Halys,
a radicibus Tauri per Cataoniam Cappadociamque decurrens,
|
|
7
|
oppida Gangre, Carusa, Amisum liberum, a Sinope CXXX, eiusdemque nominis sinus tanti recessus, ut Asiam paene insulam faciat, CC
haut amplius per continentem ad Issicum Ciliciae sinum. quo in omni
tractu proditur tres tantum gentes Graecas iure dici, Doricam, Ionicam,
Aeolicam, ceteras barbarorum esse. Amiso iunctum fuit oppidum
Eupatoria, a Mithridate conditum; victo eo utrumque Pompeiopolis
appellatum est.
|
iii
|
8
|
Cappadocia intus habet coloniam Claudi Caesaris Archelaidem, quam
praefluit amnis Halys, oppida Comana, quod Salius, Neocaesaream, quod
Lycus, Amasiam, quod Iris, in regione hoc Gazacena, in Colopene vero
Sebastiam et Sebastopolim — haec parva, sed paria supra dictis —,
reliqua sui parte Melitam, a Samiramide conditam haud procul Euphrate,
Diocaesaream, Tyana, Castabala, Magnopolim, Zelam et sub monte Argaeo
Mazacum, quae nunc Caesarea nominatur.
|
|
9
|
Cappadociae pars praetenta Armeniae Maiori Melitene vocatur Commagenis,
Cataonia, Phrygiae Garsauritis, Sargaurasana, Cammaneni, Galatiae
Morimene, ubi disterminat eas Cappadox amnis, a quo nomen traxere antea
Leucosyri dicti. a Neocaesarea supra dicta Minorem Armeniam Lycus amnis
disterminat. est et Coeranus intus clarus, in ora autem ab Amiso
oppidum et flumen Chaldisia, Lycastum, a quo Themiscyrena regio,
|
|
10
|
Iris flumen deferens Lycum. civitas Ziela intus, nobilis clade Triarii
et victoria C. Caesaris. in ora amnis Thermodon, ortus ad castellum
quod vocant Phanorian, praeterque radices Amazoni montis lapsus. fuit
oppidum eodem nomine et alia quinque, Amazonium, Themiscyra, Sotira,
Amasia, Comana, nunc Matium.
|
IV
|
11
|
gentes Genetarum, Chalybum, oppidum Cotyorum, gentes Tibareni, Mossyni
notis signantes corpora, gens Macrocephali, oppidum Cerasus, portus
Cordule, gentes Bechires, Buxeri, flumen Melas, gens Machorones, Sideni
flumenque Sidenum, quo alluitur oppidum Polemonium, ab Amiso CXX. inde flumina Iasonium, Melanthium et ab Amiso LXXX Pharnacea oppidum, Tripolis castellum et fluvius, item Philocalia et sine fluvio Liviopolis, et a Pharnacea C Trapezus liberum, monte vasto clausum.
|
|
12
|
ultra quod gens Armenochalybes et Maior Armenia, XXX p.
distans. in ora ante Trapezunta flumen est Pyxites, ultra vero gens
Sannorum Heniochorum, flumen Absarrum cum castello cognomine in
faucibus, a Trapezunte CXL.
eius loci a tergo montium Hiberia est, in ora vero Heniochi, Ampreutae,
Lazi, flumina Acampseon, Isis, Nogrus, Bathys, gentes Colchorum,
oppidum Matium, flumen Heracleum et promunturium eodem nomine
clarissimusque Ponti Phasis.
|
|
13
|
oritur in Moschis, navigatur quamlibet magnis navigiis XXXVIII·D p., inde minoribus longo spatio, pontibus CXX
pervius. oppida in ripis habuit conplura, celeberrima Tyndarida,
Circaeum, Cygnum et in faucibus Phasim. maxime autem inclaruit Aea, XV p.
a mari, ubi Hippos et Cyaneos vasti amnes e diverso in eum confluunt;
nunc habet Surium tantum, et ipsum ab amne influente ibi cognominatum
usque quo magnarum navium capacem esse diximus. et alios accipit
fluvios magnitudine numeroque mirabiles, inter quos Glaucum. in ore
eius insula est sine nomine, ab Absarro LXX.
|
|
14
|
inde aliud flumen Charien, gens Saltiae, antiquis Phthirophagi dicti,
et alia Sanni, flumen Chobum, e Caucaso per Suanos fluens, dein Rhoan,
regio Egritice, amnes Sigama, Thersos, Astelephus, Chrysorrhoas, gens
Absilae, castellum Sebastopolis, a Phaside C, gens Sanigarum, oppidum Cygnus, flumen et oppidum Penius. deinde multis nominibus Heniochorum gentes.
|
v
|
15
|
Subicitur Ponti regio Colica, in qua iuga Caucasi ad Ripaeos montes
torquentur, ut dictum est, altero latere in Euxinum et Maeotium devexa,
altero in Caspium et Hyrcanium mare. reliqua litora fera nationes
tenent Melanchlaeni, Coraxi, urbe Colchorum Dioscuriade iuxta fluvium
Anthemunta nunc deserta, quondam adeo clara, ut Timosthenes in eam CCC nationes dissimilibus linguis descendere prodiderit; et postea a nostris CXXX interpretibus negotia gesta ibi.
|
|
16
|
sunt qui conditam eam ab Amphito et Telchio, Castoris ac Pollucis
aurigis, putent, a quibus ortam Heniochorum gentem fere constat. C a Dioscuriade oppidum Heracleum distat, a Sebastopoli LXX.
Achaei, Mardi, Cercetae, post eos Seraci, Cephalotomi. in intimo eo
tractu Pityus oppidum opulentissimum ab Heniochis direptum est. a tergo
eius Epagerritae, Sarmatarum populus in Caucasi iugis, post quae
Sauromatae.
|
|
17
|
ad hos profugerat Mithridates Claudio principe narravitque Thalos iis
esse confines, qui ab oriente Caspii maris fauces attingerunt; siccari
eas aestu recedente. in ora autem iuxta Cercetas flumen Icarus, Achaei
cum oppido Hiero et flumine, ab Heracleo CXXXVI. inde promunturium Crunoe, a quo supercilium arduum tenent Toretae, civitas Sindica, ab Hiero LXVII·D, flumen Setheries. inde ad Bospori Cimmerii introitum LXXXVIII·D.
|
vi
|
18
|
Sed ipsius paeninsulae inter Pontum et Maeotium lacum excurrentis non amplior LXVII·D p.
longitudo est, latitudo nusquam infra duo iugera; Eonem vocant. ora
ipsa Bospori utrimque ex Asia atque Europa curvatur in Maeotim. oppida
in aditu [Bospori primo] Hermonasa, dein Cepoe Milesiorum, mox
Stratoclia et Phanagoria ac paene desertum Apaturos ultumoque in ostio
Cimmerium, quod antea Chimerion vocatur. inde Maeotis lacus, in Europa
dictus.
|
vii
|
19
|
A Cimmerio accolunt Maeotici, Vali, Serbi, Serrei, Scizi, Gnissi. dein
Tanain amnem gemino ore influentem incolunt Sarmatae, Medorum, ut
ferunt, suboles, et ipsi in multa genera divisi. primi Sauromatae
Gynaecocratumenoe, Amazonum conubia; dein Naevazae, Coitae, Cizici,
Messeniani, Costoboci, Zecetae, Zigae, Tindari, Thussagetae, Tyrcae
usque ad solitudines saltuosis convallibus asperas, ultra quas
Arimphaei, qui ad Ripaeos pertinent montes.
|
|
20
|
Tanaim ipsum Scythae Silim vocant, Maeotim Temarundam, quo significant
matrem maris. oppidum in Tanais quoque ostio. tenuere finitima primo
Cares, dein Clazomeni et Maeones, postea Panticapaeenses. sunt qui
circa Maeotim ad Ceraunios montes has tradant gentes:
|
|
21
|
a litore Napitas supraque Essedonas Colchis iunctos montium
cacuminibus, dein Camacas, Oranos, Autacas, Mazamacas, Cantiocaptas,
Agamathas, Picos, Rymosolos, Acascomarcos et ad iuga Caucasi Icatalas,
Imadochos, Ramos, Anclacas, Tydios, Carasteseos, Authiandas; Lagoum
amnem ex montibus Catheis, in quem defluat Opharus, ibi gentes
Cauthadas, Opharitas; amnes Menotharum, Imityen ex montibus Cissiis;
infra Acdeos, Carnas, Uscardeos, Accisos, Gabros, Gegaros circaque
fontem Imityis Imityos et Apartaeos.
|
|
22
|
alii influxisse eo Scythas Auchetas, Atherneos, Asampatas, ab iis
Tanaitas et Napaeos viritim deletos. aliqui flumen Ocharium labi per
Canticos et Sapaeos, Tanain vero transisse Satharcheos Herticheos,
Spondolicos, Synhietas, Anasos, Issos, Cataeetas, Tagoras, Caronos,
Neripos, Agandaeos, Meandaraeos, Satharcheos Spalaeos.
|
viii
|
23
|
Peracta est interior ora ac loca amnesque, accolae: nunc reddatur
ingens in mediterraneo situs, in quo multa aliter ac veteres proditurum
me non eo infitias, anxia perquisita cura rebus nuper in eo situ gestis
a Domitio Corbulone regibusque inde missis supplicibus aut regum
liberis obsidibus. ordiemur autem a Cappadocum gente.
|
|
24
|
longissime haec Ponticarum omnium introrsus recedens Minorem Armeniam
Maioremque et Commagenen laevo suo latere transit, dextro vero omnes in
Asia dictas gentes, plurimis superfusa populis, magnoque impetu
scandens ad ortum solis et Tauri iuga transit Lycaoniam, Pisidiam,
Ciliciam, vadit super Antiochiae tractum et usque ad Cyrresticam eius
regionem parte sua quae vocatur Cataonia contendit. itaque ibi
longitudo Asiae |XII|·L efficit, latitudo DXL.
|
ix
|
25
|
Armenia autem Maior incipit a Parihedris montibus, Euphrate amne, ut
dictum est, aufertur Cappadociae et, qua discedit Euphrates,
Mesopotamiae haut minus claro amne Tigri. utrumque fundit ipsa et
initium Mesopotamiae facit inter duos amnes exiturae; quod interest
ibi, tenent Arabes Orroei. sic finem usque in Adiabenen perfert, ab ea
transversis iugis inclusa latitudinem in laeva pandit ad Cyrum amnem
transversa Araxen, longitudinem vero ad Minorem usque Armeniam, Absarro
amne in Pontum defluente et Parihedris montibus, qui fundunt Absarrum,
discreta ab illa.
|
x
|
26
|
Cyrus oritur in Heniochis montibus, quos alii Coraxicos vocavere, Araxos eodem monte quo Euphrates, VI p.
intervallo, auctusque amne Usi et ipse, ut plures existimavere, Cyro
defertur in Caspium mare. oppida celebrantur in Minore Caesarea, Aza,
Nicopolis, in Maiore Arsamosata Euphrati proximum, Tigri
Carcathiocerta, in excelso autem Tigranocerta, at in campis iuxta
Araxen Artaxata.
|
|
27
|
universae magnitudinem Aufidius quinquagiens centena milia prodidit,
Claudius Caesar longitudinem a Dascusa ad confinium Caspii maris |XIII|
p., latitudinem dimidium eius Tigranocerta ad Hiberiam. dividitur, quod
certum est, in praefecturas, quas strategias vocant, quasdam ex his vel
singula regna quondam, barbaris nominibus CXX. claudunt eam montes ab oriente, sed non statim Cerauni nec Adiabene regio.
|
|
28
|
quod interest spatii, Cepheni tenent; ab his iuga ultra Adiabeni
tenent, per convalles autem proximi Armeniae sunt Menobardi et
Moscheni. Adiabenen Tigris et montes invii cingunt. ab laeva eius regio
Medorum est ad prospectum Caspii maris. ex oceano hoc, ut suo loco
dicemus, infunditur, totumque Caucasis montibus cingitur. incolae per
confinium Armeniae nunc dicentur.
|
xi
|
29
|
Planitiem omnem a Cyro usque Albanorum gens tenet, mox Hiberum,
discreta ab iis amne Ocazane in Cyrum Caucasis montibus defluente.
praevalent oppida Albaniae Cabalaca, Hiberiae Harmastus iuxta flumen,
Neoris, regio Thasie et Thriare usque ad Parihedros montes. ultra sunt
Colchicae solitudines, quarum a latere ad Ceraunios verso
Armenochalybes habitant et Moschorum tractus ad Hiberum amnem in Cyrum
defluentem et infra eos Sacasani et deinde Macerones ad flumen
Absarrum. sic plana aut devexa optinentur. rursus ab Albaniae confinio
tota montium fronte gentes Silvorum ferae et infra Lupeniorum, mox
Diduri et Sodi.
|
xii
|
30
|
Ab iis sunt Portae Caucasiae, magno errore multis Caspiae dictae,
ingens naturae opus montibus interruptis repente, ubi fores additae
ferratis trabibus, subter medias amne diri odoris fluente citraque in
rupe castello, quod vocatur Cumania, communito ad arcendas transitu
gentes innumeras, ibi loci terrarum orbe portis discluso, ex adverso
maxime Harmasti oppidi Hiberum. a Portis Caucasis per montes Gurdinios
Valli, Suani, indomitae gentes, auri tamen metalla fodiunt. ab his ad
Pontum usque Henochiorum plurima genera, mox Achaeorum. ita se habent
haec terrarum e clarissimis.
|
|
31
|
aliqui inter Pontum et Caspium mare CCCLXXV p. non amplius interesse tradiderunt, Cornelius Nepos CCL: tantis iterum angustiis infestatur Asia. Claudius Caesar a Cimmerio Bosporo ad Caspium mare CL
prodidit eaque perfodere cogitasse Nicatorem Seleucum quo tempore sit
ab Ptolemaeo Cerauno interfectus. a Portis Caucasiis ad Pontum CC esse constat fere.
|
xiii
|
32
|
Insulae in Ponto Planctae sive Cyaneae sive Symplegades; deinde
Apollonia Thynias dicta, ut distingueretur ab ea quae est in Europa —
distat a continente p. M, cingitur III
— et contra Pharnaceam Chalceritis, quam Graeci Ariam dixerunt Martique
sacram et in ea volucres cum advenis pugnasse pinnarum ictu.
|
xiv
|
33
|
Nunc omnibus quae sunt Asiae interiora dictis Ripaeos montes
transcendat animus extraque litore oceani incedat. tribus hic partibus
caeli adluens Asiam Scythicus a septentrione, ab oriente Eous,
a meridie Indicus vocatur varieque per sinus et accolarum conplura
nomina dividitur. verum Asiae quoque magna portio adposita septentrioni
iniuria sideris rigens vastas solitudines habet.
|
|
34
|
ab extremo aquilone ad initium orientis aestivi Scythae sunt. extra eos
ultraque aquilonis initia Hyperboreos aliqui posuere, pluribus in
Europa dictos. primum inde noscitur promunturium Celticae Lytharmis,
fluvius Carambucis, ubi lassata cum siderum vi Ripaeorum montium
deficiunt iuga, ibique Arimphaeos quosdam accepimus, haut dissimilem
Hyperboreis gentem.
|
|
35
|
sedes illis nemora, alimenta bacae, capillus iuxta feminis virisque in
probro existimatus, ritus clementes. itaque sacros haberi narrant
inviolatosque esse etiam feris accolarum populis, nec ipsos modo, sed
illos quoque qui ad eos profugerint. ultra eos plane iam Scythae,
Cimmerii, Cissi, Anthi, Georgi et Amazonum gens, haec usque ad Caspium
et Hyrcanium mare.
|
xv
|
36
|
Nam et inrumpit e Scythico oceano in aversa Asiae; pluribus nominibus
accolarum appellatum celeberrimum est duobus, Caspium et Hyrcanium. non
minus hoc esse quam Pontum Euxinum Clitarchus putat, Eratosthenes ponit
et mensuram ab exortu et meridie per Cadusiae et Albaniae oram V·CCCC stadia, inde per Anariacos, Amardos, Hyrcanos ad ostium Zoni fluminis IIII·DCCC, ab eo ad ostium Iaxartis MM·CCCC, quae summa efficit |XV|·LXXV p.
|
|
37
|
Artemidorus hinc detrahit XXV p.
Agrippa Caspium mare gentesque quae circa sunt et cum iis Armeniam,
determinatas ab oriente oceano Serico, ab occidente Caucasi iugis,
a meridie Tauri, a septentrione oceano Scythico, patere qua cognitum
est CCCCLXXX in longitudinem, in latitudinem CCXC prodidit. non desunt vero qui eius maris universum circuitum a freto |XXV| p. tradunt.
|
|
38
|
Inrumpit autem artis faucibus et in longitudinem spatiosis atque, ubi
coepit in latitudinem pandi, lunatis obliquatur cornibus, velut ad
Maeotium lacum ab ore descendens, sicilis, ut auctor est M. Varro,
similitudine. primus sinus appellatur Scythicus; utrimque enim accolunt
Scythae angustias et inter se commeant, hinc Nomades et Sauromatae
multis nominibus, illinc Abzoae non paucioribus. ab introitu dextra
mucronem ipsum faucium tenent Udini, Scytharum populus, dein per oram
Albani, ut ferunt, ab Iasone orti, unde quod mare ibi est Albanum
nominatur.
|
|
39
|
haec gens superfusa montibus Caucasis ad Cyrum amnem, Armeniae
confinium atque Hiberiae, descendit, ut dictum est. supra maritima eius
Udinorumque gentem Sarmatae, Uti, Aorsi, Aroteres praetenduntur, quorum
a tergo indicatae iam Amazones Sauromatides. flumina per Albaniam
decurrunt in mare Casus et Albanus, dein Cambyses, in Caucasis ortus
montibus, mox Cyrus, in Coraxicis, uti diximus. oram omnem a Caso
praealtis rupibus accessum negare per CCCCXXV p. auctor est Agrippa. a Cyro Caspium mare vocari incipit; accolunt Caspi.
|
|
40
|
Corrigendus est in hoc loco error multorum, etiam qui in Armenia res
proxime cum Corbulone gessere. namque ii Caspias appellavere Portas
Hiberiae, quas Caucasias diximus vocari, situsque depicti et inde missi
hoc nomen inscriptum habent. et Neronis principis comminatio ad Caspias
Portas tendere dicebatur, cum peteret illas, quae per Hiberiam in
Sarmatas tendunt, vix ullo propter oppositos montes aditu ad Caspium
mare. sunt autem aliae Caspiis gentibus iunctae, quod dinosci non
potest nisi comitatu rerum Alexandri Magni.
|
xvi
|
41
|
Namque Persarum regna, quae nunc Parthorum intellegimus, inter duo
maria Persicum et Hyrcanium Caucasi iugis attolluntur. utrimque per
devexa laterum Armeniae Maiori a frontis parte, quae vergit in
Commagenen, Cephenia, ut diximus, copulatur eique Adiabene, Assyriorum
initium, cuius pars est Arbilitis, ubi Darium Alexander debellavit,
proxime Syriae.
|
|
42
|
totam eam Macedones Mygdoniam cognominaverunt a similitudine. oppida
Alexandria, item Antiochia quam Nesebin vocant; abest ab Artaxatis DCCL
p. fuit et Ninos, inposita Tigri, ad solis occasum spectans, quondam
clarissima. reliqua vero fronte, quae tendit ad Caspium mare,
Atrapatene, ab Armeniae Otene regione discreta Araxe. oppidum eius
Gazae, ab Artaxatis CCCCL p., totidem ab Ecbatanis Medorum, quorum pars sunt Atrapateni.
|
xvii
|
43
|
Ecbatana, caput Mediae, Seleucus rex condidit, a Seleucia Magna DCCL p., a Portis vero Caspiis XX.
reliqua Medorum oppida Phisganzaga, Apamea, Rhagiane cognominata. causa
Portarum nominis eadem quae supra, interruptis angusto transitu iugis
ita ut vix singula meent plaustra, longitudine VIII p., toto opere manu facto. dextra laevaque ambustis similes inpendent scopuli sitiente tractu per XXVIII p.
angustias impedit corrivatus salis e cautibus liquor atque eadem
emissus; praeterea serpentium multitudo nisi hieme transitum non sinit.
|
|
44
|
Adiabenis conectuntur Carduchi quondam dicti, nunc Cordueni, praefluente Tigri, his Pratitae par'7odon
appellati, qui tenent Caspias Portas. iis ab latere altero occurrunt
deserta Parthiae et Citheni iuga. mox eiusdem Parthiae amoenissimus
situs, qui vocatur Choara. duae urbes ibi Parthorum oppositae quondam
Medis, Calliope et alia in rupe Issatis; ipsum vero Parthiae caput
Hecatompylos; abest a Portis CXXXIII p. ita Parthorum quoque regna foribus discluduntur.
|
|
45
|
egressos Portis excipit protinus gens Caspia ad litora usque, quae
nomen portis et mari dedit. laeva montuosa. ab ea gente retrorsus ad
Cyrum amnem produntur CCXXV p., ab eodem amne si subeatur ad Portas, DCC. hunc enim cardinem Alexandri Magni itinerum fecere ab iis Portis ad Indiae principium stadia XV·DCLXXXX prodendo, ad Bactra oppidum, quod appellant Zariasta, MMM·DCC, inde ad Iaxartem amnem V.
|
xviii
|
46
|
A Caspis ad orientem versus regio est Apavortene dicta et in ea
fertilitas inclutae locus Dareium, mox gentes Tapyri, Anariaci,
Staures, Hyrcani, a quorum litoribus idem mare Hyrcanium vocari incipit
a flumine Sideri. citra id amnes Maziris, Strator, omnia ex Caucaso.
sequitur regio Margiane apricitatis inclutae, sola in eo tractu
vitifera, undique inclusa montibus amoenis, ambitu stadiorum M·D, difficilis aditu propter harenosas solitudines per CXX p., et ipsa contra Parthiae tractum sita.
|
|
47
|
in qua Alexander Alexandriam condiderat, qua diruta a barbaris
Antiochus Seleuci filius eodem loco restituit Syrianam interfluente
Margo, qui corrivatur in Zotha lacu; maluerat illam Antiochiam
appellari. urbis amplitudo circumitur stadiis LXX.
in hanc Orodes Romanos Crassiana clade captos deduxit. ab huius
excelsis per iuga Caucasi protenditur ad Bactros usque gens Mardorum
fera, sui iuris. sub eo tractu gentes Orciani, Commori, Berdrigae,
Pharmacotrophi, Chomarae, Choamani, Murrasiarae, Mandruani,
|
|
48
|
flumina Mandrum, Chindrum, ultraque Chorasmi, Gandari, Pariani,
Zarangae, Arasmi, Marotiani, Arsi, Gaeli, quos Graeci Cadusios
appellavere, Matiani, oppidum Heraclea, ab Alexandro conditum, quod
deinde subversum ac restitutum Antiochus Achaida appellavit, Dribyces,
quorum medios fines secat Oxus amnis, ortus in lacu Oaxo, Syrmatae,
Oxyttagae, Moci, Bateni, Saraparae, Bactri, quorum oppidum Zariastes,
quod postea Bactru a flumine appellatum est. gens haec optinet aversa
montis Paropanisi exadversus fontes Indi; includitur flumine Ocho.
|
|
49
|
ultra Sogdiani, oppidum Panda et in ultimis eorum finibus Alexandria,
ab Alexandro Magno conditum. arae ibi sunt ab Hercule ac Libero Patre
constitutae, item Cyro et Samiramide atque Alexandro, finis omnium
eorum ductus ab illa parte terrarum, includente flumine Iaxarte, quod
Scythae Silim vocant, Alexander militesque eius Tanain putavere esse.
transcendit eum amnem Demodamas, Seleuci et Antiochi regum dux, quem
maxime sequimur in his, arasque Apollini Didymaeo statuit.
|
xix
|
50
|
Ultra sunt Scytharum populi. Persae illos Sacas universos appellavere
a proxima gente, antiqui Aramios, Scythae ipsi Persas Chorsaros et
Caucasum montem Croucasim, hoc est nive candidum. multitudo populorum
innumera et quae cum Parthis ex aequo degat. celeberrimi eorum Sacae,
Massagetae, Dahae, Essedones, Astacae, Rumnici, Pestici, Homodoti,
Histi, Edones, Camae, Camacae, Euchatae, Cotieri, Authusiani, Psacae,
Arimaspi, Antacati, Chroasai, Oecteai. ibi Napaei interisse dicuntur
a Palaeis.
|
|
51
|
nobilia apud eos flumina Mandragaeum et Caspasum. nec in alia parte
maior auctorum inconstantia, credo propter innumeras vagasque gentes.
haustum ipsius maris dulcem esse et Alexander Magnus prodidit et
M. Varro talem perlatum Pompeio iuxta res gerenti Mithridatico bello,
magnitudine haut dubie influentium amnium victo sale.
|
|
52
|
adicit idem Pompei ductu exploratum, in Bactros septem diebus ex India
perveniri ad Bactrum flumen quod in Oxum influat, et ex eo per Caspium
in Cyrum subvectos, et V non amplius dierum terreno itinere ad Phasim in Pontum Indicas posse devehi merces.
Insulae toto eo mari multae, volgata una maxime Zazata.
|
xx
|
53
|
A Caspio mari Scythicoque oceano in Eoum cursus inflectitur, ad
orientem conversa litorum fronte. inhabitabilis eius prima pars
a Scythico promunturio ob nives; proxima inculta saevitia gentium.
Anthropophagi Scythae insident humanis corporibus vescentes; ideo iuxta
vastae solitudines ferarumque multitudo, haut dissimilem hominum
inmanitatem obsidens. iterum deinde Scythae iterumque deserta cum
beluis usque ad iugum incubans mari quod vocant Tabim. nec ante
dimidiam ferme longitudinem eius orae, quae spectat aestivum orientem,
inhabitatur illa regio.
|
|
54
|
primi sunt hominum qui noscantur Seres, lanicio silvarum nobiles,
perfusam aqua depectentes frondium canitiem, unde geminus feminis
nostris labos redordiendi fila rursusque texendi: tam multiplici opere,
tam longinquo orbe petitur ut in publico matrona traluceat. Seres mites
quidem, sed et ipsi feris similes coetum reliquorum mortalium fugiunt,
commercia exspectant.
|
|
55
|
primum eorum noscitur flumen Psitharas, proximum Cambari, tertium
Lanos, a quo promunturium Chryse, sinus Cirnaba, flumen Atianos, sinus
et gens hominum Attacorum, apricis ab omni noxio adflatu seclusa
collibus, eadem, qua Hyperborei degunt, temperie. de iis privatim
condidit volumen Amometus, sicut Hecataeus de Hyperboreis, ab Attacoris
gentes Phuni et Thocari et, iam Indorum, Casiri introrsus ad Scythas
versi — humanis corporibus vescuntur —, Nomades quoque Indiae vagantur.
sunt qui ab aquilone contingi ab ipsis Ciconas dixere et Brisaros.
|
xxi
|
56
|
Sed unde plane constent gentes, Hemodi montes adsurgunt Indorumque gens
incipit, non Eoo tantum mari adiacens, verum et meridiano quod Indicum
appellavimus. quae pars orienti est adversa, recto praetenditur spatio
ad flexum et initio Indici maris |XVIII|·LXXV colligit, deinde quae se flexit in meridiem, |XXIIII|·LXXV, ut Eratosthenes tradit, usque ad Indum amnem, qui est ab occidente finis Indiae.
|
|
57
|
conplures autem totam eius longitudinem XL dierum noctiumque velifico navium cursu determinavere et a septentrione ad meridiem |XXVIII|·L, Agrippa longitudinis |XXXIII|, latitudinis |XIII|
prodidit. Posidonius ab aestivo solis ortu ad hibernum exortum metatus
est eam, adversam Galliam statuens, quam ab occidente aestivo ad
occidentem hibernum metabatur, totam a favonio; itaque adversum eius
venti adflatum iuvare Indiam salubremque fieri haut dubia ratione
docuit.
|
|
58
|
alia illi caeli facies, alii siderum ortus; binae aestates in anno,
binae messes, media inter illas hieme etesiarum flatus, mostra vero
bruma lentes ibi aurae, mare navigabile. gentes ei urbesque innumerae,
si quis omnes persequi velit. etenim patefacta est non modo Alexandri
Magni armis regumque qui successere ei, circumvectis etiam in Hyrcanium
mare et Caspium Seleuco et Antiocho praefectoque classis eorum
Patrocle, verum et aliis auctoribus Graecis, qui cum regibus Indicis
morati, sicut Megasthenes et Dionysius a Philadelpho missus, ex ea
causa vires quoque gentium prodidere.
|
|
59
|
non tamen est diligentiae locus: adeo diversa et incredibilia
traduntur. Alexandri Magni comites in eo tractu Indiae, quem is
subegerit, scripserunt V oppidorum fuisse, nullum Coo minus, gentium VIIII,
Indiamque tertiam partem esse terrarum omnium, multitudinem populorum
innumeram, probabili sane ratione: Indi enim gentium prope soli numquam
migravere finibus suis. colliguntur a Libero Patre ad Alexandrum Magnum
reges eorum CLIII annis VI·CCCCLI; adiciunt et menses III.
|
|
60
|
amnium mira vastitas; proditur Alexandrum nullo die minus stadia DC navigasse Indo nec potuisse ante menses V enavigare adiectis paucis diebus, et tamen minorem Gange esse constat. Seneca, etiam apud nos temptata Indiae commentatione, LX
amnes eius prodidit, gentes duodeviginti centumque. par labos sit
montes enumerare. iunguntur inter se Imavus, Hemodus, Paropanisus,
Caucasus, a quibus tota decurrit in planitiem inmensam et Aegypto
similem.
|
|
61
|
Verum ut terrena demonstratio intellegatur, Alexandri Magni vestigiis
insistimus. Diognetus et Baeton, itinerum eius mensores, scripsere
a Portis Caspiis Hecatompylon Parthorum quot diximus milia esse, inde
Alexandriam Arion, quam urbem is rex condidit, DLXXV, Prophthasiam Drangarum CXCVIIII, Arachosiorum oppidum DLXV, Ortospanum CLXXV, inde ad Alexandri oppidum L
|
|
62
|
— in quibusdam exemplaribus diversi numeri reperiuntur —; hanc urbem
sub ipso Caucaso esse positam; ab ea ad flumen Copheta et oppidum
Indorum Peucolatim CCXXXVII, unde ad flumen Indum et oppidum Taxilla LX, ad Hydaspen fluvium clarum CXX, ad Hypasim non ignobiliorem [|XXV|·IIII] CCCLXXXX,
qui fuit Alexandri itinerum terminus, exuperato tamen amne arisque in
adversa ripa dicatis. epistulae quoque regis ipsius consentiunt his.
|
|
63
|
reliqua inde Seleuco Nicatori peragrata sunt: ad Sydrum CLXVIIII, Iomanem amnem tantundem — aliqua exemplaria adiciunt V passuum —, inde ad Gangen CXII·D, ad Rhodaphan DLXVIIII — alii CCCXXV in hoc spatio produnt —, ad Callinipaza oppidum CLXVII·D — alii CCLXV —, inde ad confluentem Iomanis et Gangis DCXXV — plerique adiciunt XIII·D —, ad oppidum Palibothra CCCCXXV, ad ostium Gangis DCXXXVII·D.
|
|
64
|
gentes, quas memorare non pigeat, a montibus Hemodis, quorum
promunturium Imaus vocatur incolarum lingua nivosum sic significante,
Isari, Cosiri, Izi et per iuga Chirotosagi multarumque gentium cognomen
Bragmanae, quorum Mactocalingae; flumina Prinas et Cainnas, quod in
Gangen influit, ambo navigabilia; gentes Calingae mari proximi et supra
Mandaei, Malli quorum mons Mallus, finisque tractus eius Ganges.
|
xxii
|
65
|
Hunc alii incertis fontibus ut Nilum rigantemque vicina eodem modo, alii in Scythicis montibus nasci dixerunt; influere in eum XVIIII
amnes, ex iis navigabiles praeter iam dictos Crenaccam, Rhamnumbovam,
Casuagum, Sonum. alii cum magno fragore ipsius statim fontes erumpere,
deiectumque per scopulosa et abrupta, ubi primum molles planities
contingat, in quodam lacu hospitari, inde lenem fluere, ubi minimum, VIII p. latitudine, ubi modicum, stadiorum C, altitudine nusquam minore passuum XX, novissima gente Gangaridum Calingarum. regia Pertalis vocatur;
|
|
66
|
regi LX peditum, equites M, elephanti DCC
in procinctu bellorum excubant. namque vita mitioribus populis Indorum
multipertita degitur: tellurem exercent, militiam alii capessunt,
merces alii suas evehunt, externas invehunt, res publicas optume
ditissimique temperant, iudicia reddunt, regibus adsident. quintum
genus, celebratae ibi et prope in religionem versae sapientiae deditum,
voluntaria semper morte vitam accenso prius rogo finit. unum super haec
est semiferum ac plenum laboris inmensi — a quo supra dicta continentur
— venandi elephantos domandique; is arant, his vehuntur, haec maxime
novere pecuaria, his militant dimicantque pro finibus; dilectum in
bella vires et aetas atque magnitudo faciunt.
|
|
67
|
insula in Gange est magnae amplitudinis, gentem continens unam, nomine
odogalingam. ultra siti sunt Modubae, Molindae, Uberae cum oppido
eiusdem nominis magnifico, Modressae, Praeti, Calissae, Sasuri,
Passalae, Colebae, Orumcolae, Abali, Thalutae. rex horum peditum L, equitum IIII, elephantorum IIII in armis habet. validior deinde gens Andarae, plurimis vicis, XXX oppidis quae muris turribusque muniuntur, regi praebet peditum C, equitum II, elephantos M. fertilissimi sunt auri Dardae, Setae vero et argenti.
|
|
68
|
sed omnium in India prope, non modo in hoc tractu, potentiam
claritatemque antecedunt Prasi amplissima urbe ditissimaque Palibothra,
unde quidam ipsam gentem Palibothros vocant, immo vero tractum
universum a Gange. regio eorum peditum DC, equitum XXX, elephantorum VIIII per omnes dies stipendiantur, unde coniectatio ingens opum est.
|
|
69
|
ab his interiore situ Monaedes et Suari, quorum mons Maleus, in quo
umbrae ad septentrionem cadunt hieme, aestate in austrum, per senos
menses. septentriones eo tractu semel anno adparere, nec nisi quindecim
diebus, Baeton auctor est; hoc idem pluribus locis Indiae fieri
Megasthenes. austrinum polum Indi Diamasa vocant. amnis Iomanes in
Gangen per Palibothros decurrit inter oppida Methora et Chrysobora.
|
|
70
|
a Gange ad meridiem plaga tinguntur sole populi, iam quidem infecti,
nondum tamen Aethiopium modo exusti; quantum ad Indum accedunt, tantum
colore praeferunt. Indus statim a Prasiorum gente, quorum in montanis
Pygmaei traduntur. Artemidorus inter duos amnes |XXI| interesse tradit.
|
xxiii
|
71
|
Indus, incolis Sindus appellatus, in iugo Caucasi montis quod vocatur
Paropanisus adversus solis ortum effusus, et ipse undeviginti recipit
amnes, sed clarissimos Hydaspen quattuor alios adferentem, Cantabam
tris, per se vero navigabiles Acesinum et Hypasim, quadam tamen aquarum
modestia nusquam latior L stadiis aut altior XV passibus, amplissimam insulam efficiens, quae Prasiane nominatur, et aliam minorem, quae Patale.
|
|
72
|
ipse per |XII|·CL
passuum, parcissimis auctoribus, navigatur et quodam solis comitatu in
occasum versus oceano infunditur. mensuram orae ad eum ponam, ut
invenio, generatim, quamquam inter se nullae congruunt. ab ostio Gangis
ad promunturium Calingon et oppidum Dandaguda DCXXV, ad Tropina |XII|·XXV, ad Perimulae promunturium, ubi est celeberrimum Indiae emporium, DCCL, ad oppidum in insula quam supra diximus Patalam DCXX.
|
|
73
|
Gentes montanae inter eum et Iomanem Caesi, Caetriboni silvestres, dein Megallae, quorum regi D elephanti, peditum equitumque numerus incertus, Chrysei, Parasangae, Asmagi, tigri fera scatentes; armant peditum XXX, elephantos CCC, equites DCCC. hos Indus includit montium corona circumdatos et solitudinibus. DCXXV infra solitudines Dari, Surae, iterumque solitudines per CLXXXVII, plerumque harenis ambientibus haut alio modo quam insulas mari.
|
|
74
|
infra deserta haec Malthaecorae, Singae, Maroae, Rarungae, Moruni. hi
montium, qui perpetuo tractu oceani in ora pertinent, incolae liberi et
regum expertes multis urbibus montanos optinent colles. Nareae deinde,
quos claudit mons altissimus Indicorum Capitalia; huius incolae alio
latere late auri et argenti metalla fodiunt.
|
|
75
|
ab his Oratae, quorum regi elephanti quidem X,
sed amplae vires peditum, Suarattaratae — et hi sub rege elephantos non
alunt fiducia equitum peditumque — Odonbaeorae, Sarabastrae Thorace
urbe pulchra, fossis plaustribus munita, per quas crocodili humani
corporis avidissimi aditum nisi ponte non dant. et aliud apud illos
laudatur oppidum Automula, inpositum litori quinque amnium in unum
confluente concursu, emporio nobili. regi eorum elephanti M·DC, peditum CL, equitum V, pauperior Charmarum rex elephantos LX parvasque reliquas vires habet.
|
|
76
|
ab his gens Pandae, sola Indorum regnata feminis. unam Herculi sexus
eius genitam ferunt ob idque gratiorem, praecipuo regno donatam; ab ea
deducentes originem imperitant CCC oppidis, peditum CL, elephantis D.
post hanc trecentarum urbium seriem Derangae, Posingae, Butae,
Gogaraei, Umbrae, Nereae, Brangosi, Nobundae, Cocondae, Nesei,
Palatitae, Salobriasae, Orostrae Patalam insulam attingentes, a cuius
extremo litore ad Caspias Portas |XVIIII|·XXV produntur.
|
|
77
|
Hinc deinde accolunt Indum, adverso eo scandente demonstratione,
Mathoae, Bolingae, Gallitalutae, Dimuri, Megari, Ardabae, Mesae,
Abisari, Silae; mox deserta in CCL,
quibus exuperatis Organagae, Abortae, Brasuertae, et ab his solitudines
prioribus pares. dein Sorofages, Arbae, Marogomatrae, Umbritae Ceaeque,
quorum XII nationes singulisque binae
urbes, Asini, trium urbium incolae; caput eorum Bucephala, Alexandri
regis equo, cui fuerat hoc nomen, ibi sepulto conditum.
|
|
78
|
montani super hos Caucaso subiecti Sosaeadae, Sondrae transgressisque
Indum et cum eo decurrentibus Samarabiae, Sambraceni, Bisambritae,
Orsi, Andiseni, Taxilae cum urbe celebri. iam in plana demisso tractu,
cui universo nomen Amendae, populi quattuor, Peucolitae, Arsagalitae,
Geretae, Assoi. etenim plerique ab occidente non Indo amne determinant,
sed adiciunt quattuor satrapias, Gedroso, Arachotas, Arios,
Paropanisidas, ultimo fine Cophete fluvio, quae omnia Ariorum esse
aliis placet.
|
|
79
|
nec non et Nysam urbem plerique Indiae adscribunt montemque Merum,
Libero Patri sacrum, unde origo fabulae, Iovis femine editum; item
Aspaganos gentem, vitis et lauri et buxi pomorumque omnium in Graecia
nascentium fertilem. quae memoranda ac prope fabulosa de fertilitate
terrae et genere frugum arborumque aut ferarum ac volucrum et aliorum
animalium traduntur, suis quaeque locis in reliqua parte operis
commemorabuntur, quattuor satrapiae mox paulo, ad Taprobanen insulam
festinante animo.
|
|
80
|
Sed ante sunt aliae: Patale, quam significavimus in ipsis faucibus Indi, triquetra figura, CCXX p.
latitudine; extra ostium Indi Chryse et Argyre, fertilis metallis, ut
credo: nam quod aliqui tradidere, aureum argenteumque his solum esse,
haut facile crediderim. ab his XX p. Crocala et ab ea XII Bibaga, ostreis ac concylis referta, dein Coralilba, VIII a supra dicta, multaeque ignobiles.
|
xxiv
|
81
|
Taprobanen alterum orbem terrarum esse diu existimatum est Antichthonum
appellatione. ut insulam liqueret esse Alexandri Magni aetas resque
praestitere. Onesicritus, classis eius praefectus, elephantus ibi
maiores bellicosioresque quam in India gigni scripsit, Megasthenes
flumine dividi, incolasque Palaeogonos appellari, auri margaritarumque
grandium fertiliores quam Indos. Eratosthenes et mensuram prodidit,
longitudinis VII stadium, latitudinis V, nec urbes esse, sed vicos DCCL.
|
|
82
|
incipit ab Eoo mari inter ortum occasumque solis Indiae praetenta et quondam credita XX
dierum navigatione a Prasiana gente distare, mox, quia papyraceis
navibus armamentisque Nili peteretur, ad nostrarum navium cursus VII
dierum intervallo taxata. mare interest vadosum, senis non amplius
altitudinis passibus, sed certis canalibus ita profundum, ut nullae
anchorae sidant. ob id navibus utrimque prorae, ne per angustias alvei
circumagi sit necesse; magnitudo ad terna milia amphorum.
|
|
83
|
siderum in navigando nulla observatio; septentrio non cernitur.
volucres secum vehunt emittentes saepius meatumque earum terram
petentium comitantur. nec plus quaternis mensibus anno navigant. cavent
a solstitio maxime centum dies, tunc illo mari hiberno.
|
|
84
|
Hactenus a priscis memorata. nobis diligentior notitia Claudi
principatu contigit legatis etiam ex ea insula advectis. id accidit hoc
modo. Anni Plocami, qui maris Rubri vectigal a fisco redemerat,
libertus circa Arabiam navigans aquilonibus raptus praeter Carmaniam, XV
die Hippuros portum eius invectus, hospitali regis clementia sex mensum
tempore inbutus adloquio percunctanti postea narravit Romanos et
Caesarem.
|
|
85
|
mirum in modum in auditis iustitiam ille suspexit, quod pari pondere
denarii essent in captiva pecunia, cum diversae imagines indicarent
a pluribus factos, et hoc maxime sollicitatus ad amicitiam legatos
quattuor misit principe eorum Rachia. ex iis cognitum, D esse oppida, portum contra meridiem adpositum oppido Palaesimundo, omnium ibi clarissimo ac regio, CC plebis.
|
|
86
|
stagnum intus Megisba CCCLXXV p.
ambitu, insulas pabuli tantum fertiles conplexum; ex eo duos amnes
erumpere, Palaesimundum iuxta oppidum eiusdem nominis influentem in
portum tribus alveis, quinque stadiorum artissimo, XV
amplissimo, alterum ad septentriones Indiamque versum, Cydara nomine.
proximum esse Indiae promunturium quod vocetur Coliacum, quadridui
navigatione, medio in cursu Solis insula occurrente.
|
|
87
|
mare id colore perviridi, praeterea fruticosum arboribus, iubas earum
gubernaculis deterentibus. septentriones vergiliasque apud nos veluti
in novo caelo mirabantur, ne lunam quidem apud ipsos nisi ab octava in XVI
supra terram aspici fatentes; Canopum lucere noctibus, sidus ingens et
clarum. sed maxime mirum iis erat umbras suas in nostrum caelum cadere,
non in suum, solemque a laeva oriri et in dexteram occidere potius quam
e diverso.
|
|
88
|
iidem narravere latus insulae quod praetenderetur Indiae X
stadiorum esse ab oriente hiberno; ultra montes Hemodos Seras quoque ab
ipsis aspici, notos etiam commercio; patrem Rachiae commeasse eo;
advenis ibi feras occursare, ipsos vero excedere hominum magnitudinem,
rutilis comis, caeruleis oculis, oris sono truci, nullo commercio
linguae. cetera eadem quae nostri negotiatores: fluminis ulteriore ripa
merces positas iuxta venalia tolli ab iis, si placeat permutatio, non
aliter odio iustiore luxuriae quam si perducta mens illuc usque
cogitet, quid et quo petatur et quare.
|
|
89
|
sed ne Taprobane quidem, quamvis extra orbem a natura relegata, nostris
vitiis caret. aurum argentumque et ibi in pretio; marmor testudini
simile, margaritae gemmaeque in honore; multo praestantior est totus
luxuriae nostrae cumulus. ipsorum opes maiores esse dicebant, sed apud
nos opulentiae maiorem usum. servum nemini, non in diem aut interdiu
somnium, aedificia modice ab humo exstantia, annonam numquam augeri,
non fora litesve esse, coli Herculem, eligi regem a populo senecta
clementiaque, liberos non habentem, et, si postea gignat, abdicari, ne
fiat hereditarium regnum.
|
|
90
|
rectores ei a populo XXX dari, nec nisi plurium sententia quemquam capitis damnari; sic quoque appellationem esse ad populum et LXX iudices dari: si liberent ii reum, amplius XXX iis nullam esse dignationem, gravissimo probro. regi cultum Liberi Patris, ceteris Arabum.
|
|
91
|
regem, si quid delinquat, morte multari, nullo interemente,
aversantibus cunctis et commercia etiam sermonis negantibus. festa
venatione absumi; gratissimam eam tigribus elephantisque constare.
agros diligenter coli, vitis usum non esse, pomis abundare. esse et in
piscatu voluptatem, testudinum maxime, quarum superficie familias
habitantium contegi: tanta reperiri magnitudine. vitam hominum centum
annis modicam.
|
xxv
|
92
|
Haec conperta de Taprobane. quattuor satrapiae, quas in hunc locum
distulimus, ita se habent. a proximis Indo gentibus montana. Capisene
habuit Capisam urbem, quam diruit Cyrus. Arachosia cum flumine et
oppido eiusdem nominis, quod quidam Cufim dixere, a Samiramide
conditum. amnis Erymandus, praefluens Parabesten Arachosiorum. proximos
his a meridie ad partem Arachotarum faciunt Dexendrusos, a septentrione
Paropanisidas, Cartana oppidum sub Caucaso, quod postea Tetragonis
dictum. haec regio est ex adverso Bactriae, Ariorum deinde cuius
oppidum Alexandria, a conditore dictum, Sydraci, Dangalae, Parapinae,
Cataces, Mazi; ad Caucasum Cadrusi, oppidum ab Alexandro conditum.
|
|
93
|
infra haec omnia planiora. ab Indo Ariana regio, ambusta fervoribus
desertisque circumdata, multa tamen interfusa opacitate cultores
congregat circa duos maxime fluvios, Touberon et Arosapen. oppidum
Artacoana, Arius amnis, qui praefluit Alexandriam ab Alexandro
conditam. patet oppidum stadia XXX multoque pulchrius sicut antiquius Artacabene, iterum ab Antiocho munitum, stadia quinquaginta.
|
|
94
|
Dorsigi gens; amnes Pharnacotis, Ophradus; Prophthasia, oppidum
Zarasparum, Drangae, Euergetae, Zarangae, Gedrusi, oppida Peucolis,
Lyphorta, Methorcum; deserta; amnis Manain, Acutri gens, flumen Eorum,
gens Orbi, flumen navigabile Pomanus Pandarum finibus, item Cabirus
Suarorum, ostio portuosum, oppidum Condigramma, flumen Cophes. influunt
in eum navigabilia Saddaros, Parospus, Sodamus.
|
|
95
|
Arianae partem esse Daritim aliqui volunt mensuramque produnt utriusque longitudinem |XVIII|, latitudinem dimidio minorem quam Indiae. alii Gedrusos et Sires posuere per CXXXVIII p., mox Ichthyophagos Oritas propria, non Indorum, lingua loquentes per CC p. Ichthyophagos omnes Alexander vetuit piscibus vivere. deinde posuere Arbiorum gentem per CC p. ultra deserta; dein Carmania ac Persis atque Arabia.
|
xxvi
|
96
|
Sed priusquam generatim haec persequamur, indicari convenit quae
prodidit Onesicritus classe Alexandri circumvectus in mediterranea
Persidis ex India, enarrata proxime a Iuba, deinde eam navigationem,
quae his annis comperta servatur hodie.
Onesicriti et Nearchi navigatio nec nomina omnia habet mansionum nec
spatia, primumque Xylinepolis ab Alexandro condita, unde ceperunt
exordium, iuxta quod flumen aut ubi fuerit non satis explanatur.
|
|
97
|
haec tamen digna memoratu produntur ab iis: oppidum a Nearcho conditum
in navigatione et flumen Arbium navium capax; contra insula, distans LXX
stadiis, Alexandria condita a Leonnato iussu Alexandri in finibus
gentis, Argeruus portu salubri, flumen Tonberum navigabile, circa quod
Pasirae; deinde Ichthyophagi tam longo tractu, ut XXX
dierum spatio praenavigaverint; insula quae Solis appellatur et eadem
Nympharum Cubile, rubens, in qua nullum non animal absumitur incertis
causis;
|
|
98
|
Ori gens, flumen Carmaniae Hyctanis, portuosum et auro fertile. ab eo
primum septentriones apparuisse adnotavere, arcturum neque omnibus
cerni noctibus nec totis umquam. Achaeomenidas usque illo tenuisse.
aeris et ferri metalla et arrenici ac mini exerceri. inde promunturium
Carmaniae est, ex quo in adversam oram ad gentem Arabiae Macas
traiectus distat L p.; insulae tres, quarum Oracta tantum habitatur aquosa, a continente XXV p., insulae quattuor iam in sinu ante Persida — circa has hydri marini vicenum cubitorum adnatantes terruere classem —,
|
|
99
|
insula Athotadrus, item Gauratae, in quibus Gyani gens; flumen Hyperis
in medio sinu Persico, onerariarum navium capax, flumen Sitioganus, quo
Pasargadas septimo die navigatur, flumen navigabile Phristinus, insula
sine nomine, dextra eius accolunt Dexi montani, qui bitumen perficiunt
- flumen Zarotis, ostio difficili nisi peritis, insulae duae parvae;
inde vadosa navigatio, palustri similis, per euripos tamen quosdam
peragitur;
|
|
100
|
ostium Euphratis, lacus quem faciunt Eulaeus et Tigris iuxta Characen,
inde Tigri Susa. festos dies ibi agentem Alexandrum invenerunt septimo
mense post quam digressus ab iis fuerat Patalis, tertio navigationis.
sic Alexandri classis navigavit; postea ab Syagro Arabiae promunturio
Patalen favonio, quem hippalum ibi vocant, peti certissimum videbatur, |XIII|·XXXII p. aestimatione.
|
|
101
|
Secuta aetas propiorem cursum tutioremque iudicavit, si ab eodem
promunturio Sigerum portum Indiae peteret, diuque ita navigatum est,
donec conpendia invenit mercator lucroque India admota est: quippe
omnibus annis navigatur, sagittariorum cohortibus inpositis; etenim
piratae maxime infestabant. nec pigebit totum cursum ab Aegypto
exponere, nunc primum certa notitia patescente: digna res, nullo anno
minus HS·|D| imperii nostri exhauriente India et merces remittente, quae apud nos centiplicato veneant.
|
|
102
|
MM p. ab Alexandria abest oppidum Iuliopolis; inde navigant Nilo Coptum CCCVIIII p., qui cursus etesiis flantibus peragitur XII diebus. a Copto camelis itur, aquationum ratione mansionibus dispositis: prima appellatur Hydreuma XXXII, secunda in monte diei itinere, tertia in altero Hydreumate a Copto LXXXV, deinde in monte; mox ad Hydreuma Apollinis a Copto CLXXXIIII, rursus in monte; mox ad Novum Hydreuma a Copto CCXXXVI
|
|
103
|
est et aliud Hydreuma Vetus — Trogodyticum nominatur —, ubi praesidium
excubat deverticulo duum milium; distat a Novo Hydreumate VII. inde Berenice oppidum, ubi portus Rubri maris, a Copto CCLVII p.
sed quia maior pars itineris conficitur noctibus propter aestus et
stativis dies absumuntur, totum a Copto Berenicem iter duodecimo die
peragitur.
|
|
104
|
navigare incipiunt aestate media ante canis ortum aut ab exortu
protinus veniuntque tricesimo circiter die Ocelim Arabiae aut Canen
turiferae regionis. est et tertius portus qui vocatur Muza, quem Indica
navigatio non petit nec nisi turis odorumque Arabicorum mercatores.
intus oppidum, regia eius, appellatur Sapphar, aliudque Save. Indos
vento hippalo navigant diebus XL
ad primum emporium Indiae Muzirim. non expetendum propter vicinos
piratas, qui optinent locum nomine Nitrias, neque est abundans
mercibus; praeterea longe a terra abest navium statio, lintribusque
adferuntur onera et egeruntur. regnabat ibi, cum proderem haec,
Caelobothras.
|
|
105
|
alius utilior portus gentis Neacyndon, qui vocatur Becare. ibi regnabat
Pandion, longe ab emporio in mediterraneo distante oppido quod vocatur
Modura. regio autem, ex qua piper monoxylis lintribus Becaren
convehunt, vocatur Cottonara. quae omnia gentium portuumve aut
oppidorum nomina apud neminem priorum reperiuntur, quo apparet mutari
locorum status.
|
|
106
|
ex India renavigant mense Aegyptio Tybi incipiente, nostro Decembri,
aut utique Mechiris Aegyptii intra diem sextum, quod fit intra idus
Ianuarias nostras: ita evenit ut eodem anno remeent. navigant autem ex
India vento volturno et, cum intravere Rubrum mare, Africo vel austro.
nunc revertemur ad propositum.
|
xxvii
|
107
|
Carmaniae oram patere duodeciens quinquaginta milia passuum Nearchus scripsit. ab initio eius ad flumen Sabim C p.; inde vineas coli et arva ad flumen Ananim XXV milium spatio; regio vocatur Armuzia. oppida Carmaniae Zetis et Alexandria.
|
xxviii
|
|
Inrumpit deinde et in hac parte geminum mare in terras, quod Rubrum
dixere nostri, Graeci Erythrum a rege Erythra aut, ut alii, solis
repercussu talem reddi existimantes colorem, alii ab harena terraque,
alii tali aquae ipsius natura.
|
|
108
|
sed in duos dividitur sinus. is qui ab oriente est Persicus appellatur, |XXV| circuitu, ut Eratosthenes tradit; ex adverso est Arabia, cuius |XV| longitudo. rursus altero ambitur sinu Arabico nominato. oceanum qui influit Azanium appellant. Persicum introitu V latitudinis, alii IIII fecerunt. ab eo ad intimum sinum recto cursu |XI|·XXV propemodum constat esse et situm eius humani capitis effigie.
|
|
109
|
Onesicritus et Nearchus ab Indo amne in sinum Persicum atque illinc Babylonem Euphratis paludibus scripserunt |XVII| esse.
In Carmaniae angulo Chelonophagi, testudinum superficie casas tegentes,
carne vescentes. a flumine Arabi promunturium ipsum inhabitant, praeter
capita toto corpore hirti coriisque piscium vestiti.
|
|
110
|
ab horum tractu Indiam versus Caecandrus, deserta insula, in oceano L p.
traditur iuxtaque eam freto interfluente Stoidis, quaestuosa
margaritis. a promunturio Carmanis iunguntur Harmozaei. quidam
interponunt Arbios, CCCCXXI p. toto litore. ibi portus Macedonum et arae Alexandri in promunturio. amnes Siccanas, dein Dratinus et Salsum.
|
|
111
|
ab eo promunturium Themisteas; insula Aphrodisias habitatur. inde
Persidis initium ad flumen Oratim, quo dividitur ab Elymaide. contra
Persidem insulae Psilos, Cassandra, Aracha cum monte praealto Neptuno
sacra. ipsa Persis adversus occasum sita optinet litore DL p., etiam in luxum dives, in Parthorum iam pridem translata nomen. horum de imperio nunc in paucis.
|
xxix
|
112
|
Regna Parthorum duodeviginti sunt omnia; ita enim dividunt provincias a meridie, Hyrcanium a septentrione. ex his XI,
quae superiora dicuntur, incipiunt a confinio Armeniae Caspiisque
litoribus, pertinent ad Scythas, cum quibus ex aequo degunt; reliqua VII
regna inferiora appellantur. quod ad Parthos attinet, semper fuit
Parthyaea in radicibus montium saepius dictorum, qui omnes eas gentes
praetexunt.
|
|
113
|
habet ab ortu Arios, a meridie Carmaniam et Arianos, ab occasu Pratitas
Medos, a septentrione Hyrcanos, undique desertis cincta. ulteriores
Parthi Nomades appellantur. citra deserta ab occasu urbes eorum quas
diximus, Issatis et Calliope, ab oriente aestivo Pyropum, ab hiberno
Maria, in medio Hecatompylos, Arsace, regio Nisiaea Parthyenes nobilis,
ubi Alexandropolis a conditore.
|
|
114
|
Necessarium est hoc in loco signare et Medorum situm terrarumque faciem
circumagere ad Persicum mare, quo facilius dein reliqua noscantur.
namque Media, ab occasu transversa oblique Parthiae occurrens, utraque
regna praecludit. habet ergo ipsa ab ortu Caspios et Parthos, a meridie
Sittacenen et Susianen, Persida, ab occasu Adiabenen, ab septentrione
Armeniam.
|
|
115
|
Persae Rubrum mare semper accoluere, propter quod is sinus Persicus
vocatur. regio ibi maritima Ceribobus; qua vero ipsa subit ad Medos,
Climax Megale appellatur locus arduo montis ascensu per gradus,
introitu angusto, ad Persepolim, caput regni, dirutam ab Alexandro.
praeterea habet in extremis finibus Laodiceam ab Antiocho conditam.
|
|
116
|
inde ad orientem Magi optinent Phrasargida castellum, in quo Cyri
sepulchrum; est et horum Ecbatana oppidum, translatum ab Dario rege ad
montes. inter Parthos et Arianos excurrunt Paraetaceni. his gentibus et
Euphrate inferiora regna cluduntur. reliqua dicemus a Mesopotamia,
excepto mucrone eius Arabumque populis in priore dictis volumine.
|
xxx
|
117
|
Mesopotamia tota Assyriorum fuit, vicatim dispersa praeter Babylona et
Ninum. Macedones eam in urbes congregavere propter ubertatem soli.
oppida praeter iam dicta habet Seleuciam, Laodiceam, Artemitam; item in
Arabum gente qui Orroei vocantur et Mardani Antiochiam, quae
a praefecto Mesopotamiae Nicanore condita Arabs vocatur.
|
|
118
|
iunguntur his Arabes introrsus Eldamari, supra quos ad Pallacontam
flumen Bura oppidum, Salmani et Masei Arabes; Gordyaeis vero iuncti
Azoni, per quos Zerbis fluvius in Tigrim cadit, Azonis Silices montani
et Orontes, quorum ad occidentem oppidum Gaugamela, item Suae in
rupibus. supra Silicas Sitrae, per quos Lycus ex Armenia fertur; ab
Sitris ad hibernum exortum Azochis oppidum, mox in campestribus oppida
Diospege, Polytelia, Stratonicea, Anthemus.
|
|
119
|
in vicinia Euphratis Nicephorion, quod diximus, Alexander iussit condi
propter loci opportunitatem. dicta est et in Zeugmate Apamea, ex qua
orientem petentes excipit oppidum Caphrena munitum, quondam stadiorum LXX amplitudine et satraparum regia appellatum, quo tributa conferebantur, nunc in arcem redactum.
|
|
120
|
durant, ut fuere, Thebata et, ductu Pompei Magni terminus Romani imperi, Oruros, a Zeugmate L·CC.
sunt qui tradunt Euphraten Gobaris praefecti opere diductum esse ubi
diximus findi, ne praecipiti cursu Babylona infestaret, ab Assyriis
vero universis appellatum Narmalchan, quod significat regium flumen.
qua dirivatur, oppidum fuit Agranis e maximis, quod diruere Persae.
|
|
121
|
Babylon, Chaldaicarum gentium caput, diu summam claritatem inter urbes
obtinuit toto orbe, propter quod reliqua pars Mesopotamiae Assyriaeque
Babylonia appellata est, LX p. amplexa II
muris ducenos pedes altis, quinquagenos latis, in singulos pedes ternis
digitis mensura ampliore quam nostra, interfluo Euphrate, mirabili
opere utroque. durat adhuc ibi Iovis Beli templum; inventor hic fuit
sideralis scientiae.
|
|
122
|
cetero ad solitudinem rediit exhausta vicinitate Seleuciae, ob id conditae a Nicatore intra XL
lapidem in confluente Euphratis fossa perducti atque Tigris. quae tamen
Babylonia cognominatur, libera hodie ac sui iuris Macedonumque moris.
ferunt ei plebis urbanae DC
esse, sitam vero moenium aquilae pandentis alas, agrum totius orientis
fertilissimum. invicem ad hanc exhauriendam Ctesiphontem iuxta tertium
ab ea lapidem in Chalonitide condidere Parthi, quod nunc caput est
regnorum, et postquam nihil proficiebatur, nuper Vologesus rex aliud
oppidum Vologesocertam in vicino condidit.
|
|
123
|
sunt etiamnum in Mesopotamia oppida Hipparenum, Chaldaeorum doctrina et
hoc, sicut Babylon, iuxta fluvium [Narragam] qui cadit in Narragam,
unde civitati nomen. muros Hipparenorum Persae diruere. Orcheni quoque,
tertia Chaldaeorum doctrina, in eodem situ locantur ad meridiem versi.
ab his Notitae et Orothophanitae et Gnesiochartae.
|
|
124
|
Euphrate navigari Babylonem e Persico mari CCCCXII p. tradunt Nearchus et Onesicritus; qui vero postea scripsere, ad Seleuciam CCCCXL; Iuba a Babylone Characen CLXXV·D. fluere aliqui ultra Babylona continuo alveo, prius quam distrahitur ad rigua, LXXXVII, universo autem cursu |XII| p. inconstantiam mensurae diversitas auctorum facit, cum Persae quoque schoenos et parasangas alii alia mensura determinent.
|
|
125
|
ubi desiit alveo munire, ad confinium Characis accedente tractu, statim
infestant Attali latrones, Arabum gens, ultra quos Scenitae, ambitu
vero Euphratis Nomades Arabiae usque ad deserta Syriae, unde in
meridiem flecti eum diximus, solitudines Palmyrenas relinquentem.
|
|
126
|
Seleucia abest a capite Mesopotamiae Euphrate navigantibus |XI|·XXV p., a mari Rubro, si Tigri navigetur, CCCXX, a Zeugmate DCCXXIIII, Zeugma ab Seleucia Syriae ad nostrum litus CLXXV. haec est ibi latitudo terrarum inter duo maria, Parthici vero regni DCCCCXLIIII.
|
xxxi
|
127
|
Est etiamnum oppidum Mesopotamiae in ripa Tigris circa confluentes, quod vocant Digbam. sed et de Tigri ipso dixisse conveniat.
Oritur in regione armeniae Maioris, fonte conspicuo in planitie. loco
nomen Elegosine est; ipsi qua tardior fluit Diglito; unde concitatur,
a celeritate Tigris incipit vocari: ita appellant Medi sagittam.
influit in lacum Aretissam, omnia inlata pondera sustinentem et nitrum
nebulis exhalantem. unum genus ei piscium est, idque transcurrentis non
miscetur alveo, sicut neque e Tigri pisces in lacum transnatant.
|
|
128
|
fertur autem et cursu et colore dissimilis transvectusque occurrente
Tauro monte in specum mergitur subterque lapsus a latere altero eius
erumpit. locus vocatur Zoaranda; eundem esse manifestum, quod demersa
perfert. alterum deinde transit lacum, qui Thospites appellatur,
rursusque in cuniculos mergitur, post XXII p.
circa Nymphaeum redditur. tam vicinum Arsaniae fluere eum in regione
Arrhene Claudius Caesar auctor est, ut, cum intumuere, confluant nec
tamen misceantur leviorque Arsanias innatet MMMM ferme spatio, mox divisus in Euphraten mergatur.
|
|
129
|
Tigris autem, ex Armenia acceptis fluminibus claris Parthenia ac
Nicephorione, Arabas Orroeos Adiabenosque disterminans et quam diximus
Mesopotamiam faciens, lustratis montibus Gordyaeorum circa Apameam
Mesenes oppidum, citra Seleuciam Babyloniam CXXV p.
divisus in alveos duos, altero meridiem ac Seleuciam petit Mesenen
perfundens, altero ad septentrionem flexus eiusdem gentis tergo campos
Cauchas secat. ubi remeavere aquae, Pasitigris appellatur,
|
|
130
|
postea recipit ex Media Choaspen atque, ut diximus, inter Seleuciam et Ctesiphontem vectus in lacus Chaldaicos se fundit eosque LXII p. amplitudine implet; mox vasto alveo profusus dextra Characis oppidi infertur mari Persico X p. ore. inter duorum amnium ostia XXV p. fuere, ut alii tradunt, VII,
utroque navigabili. sed longo tempore Euphraten praeclusere Orcheni et
accolae agros rigantes, nec nisi per Tigrim defertur in mare.
|
|
131
|
Proxima Tigri regio Parapotamia appellatur. in ea dictum est de Mesene;
oppidum eius Dabitha. cui iungitur Chalonitis cum Ctesiphonte, non
palmetis modo, verum et olea pomisque arbusta. ad eam pervenit Zagrus
mons, ex Armenia inter Medos Adiabenosque veniens supra Paraetacenen et
Persida. Chalonitis abest a Perside CCCLXXX p.; tantum a Caspio mari et a Syria abesse conmpendio intineris aliqui tradunt.
|
|
132
|
inter has gentes atque Mesenen Sittacene est, eadem Arbelitis et
Palaestine dicta. oppidum eius Sittace Graecorum, ab ortu et Sabdata,
ab occasu autem Antiochia inter duo flumina Tigrim et Tornadotum, item
Apamea, cui nomen Antiochus matris suae inposuit; Tigri circumfunditur
haec, dividitur Archoo.
|
|
133
|
infra est Susiane, in qua vetus regia Persarum Susa, a Dario Hystaspis filio condita; abest ab Seleucia Babylonia CCCCL p., tantundem ab Ecbatanis Medorum per montem Carbantum. in septentrionali Tigris alveo oppidum est Barbitace; abest a Susis CXXXV
p. ibi mortalium soli auri miro odio contrahunt id defodiuntque, ne cui
sit in usu. Susianis ad orientem versus iunguntur Oxii latrones et
Mizaeorum XL populi, liberae feritatis.
|
|
|
134
|
supra eos parent Parthis Mardi et Saitae ii qui praetenduntur supra
Elymaida, quam Persidi in ora iunximus. Susa a Persico mari absunt CCL p. qua subiit ad eam classis Alexandri Pasitigri, vicus ad lacum Chaldaicum vocatur Aple, unde Susa navigatione LXII·D p.
absunt. Susianis ab oriente proximi sunt Cossiaei, supra Cossiaeos ad
septentrionem Massabatene sub monte Cambalido, qui est Caucasi ramus,
inde mollissimo transitu in Bactros.
|
|
135
|
Susianen ab Elymaide disterminat amnis Eulaeus, ortus in Medis
modicoque spatio cuniculo conditus ac rursus exortus et per
Massabatenen lapsus. circumit arcem Susorum ac Dianae templum
augustissimum illis gentibus, et ipse in magna caerimonia, siquidem
reges non ex alio bibunt et ob id in longinqua portant. recipit amnes
Hedyphon praeter Asylum Persarum venientem, Adunam ex Susianis. oppidum
iuxta eum Magoa, a Charace XV p.; quidam hoc in extrema Susiane ponunt solitudinibus proximum.
|
|
136
|
infra Eulaeum Elymais est in ora iuncta Persidi, a flumine Orati ad Characem CCXL p.
oppida eius Seleucia et Sostrate, adposita monti Chasiro. oram, quae
praeiacet, minorum Syrtium vice diximus inaccessam caeno, plurimum limi
deferentibus Brixa et Ortacia amnibus, madente et ipsa Elymaide in
tantum, ut nullus sit nisi circuitu eius ad Persidem aditus. infestatur
et serpentibus, quos flumina deportant. pars eius maxime invia
Characene vocatur ab oppido Arabiae claudente regna ea, de quo dicemus
exposita prius M. Agrippae sententia.
|
|
137
|
namque is Mediam et Parthiam et Persidem ab oriente Indo, ab occidente
Tigri, a septentrione Tauro Caucasio, a meridie Rubro mari terminatas
patere in longitudinem |XIII|·XX p., in latitudinem DCCCXL
prodidit, praeterea per se Mesopotamiam, ab oriente Tigri, ab occasu
Euphrate, a septentrione Tauro, a meridie mari Persico inclusam.
longitudine DCCC p., latitudine CCCLX.
|
|
138
|
Charaz, oppidum Persici sinus intimum, a quo Arabia Eudaemon
cognominata excurrit, habitatur in colle manu facto inter confluentes
dextra Tigrim, laeva Eulaeum, II p.
laxitate. conditum est primum ab Alexandro Magno, colonis ex urbe regia
Durine, quae tum interiit, deductis, militum inutilibus ibi relictis;
Alexandriam appellari iusserat pagumque Pellaeum a patria sua, quem
proprie Macedonum fecerat.
|
|
139
|
flumina id oppidum expugnavere; postea restituit Antiochus quintus
regum et suo nomine appellavit, iterumque infestatum Spaosines
Sagdodonaci filius, rex finitimorum Arabum, quem Iuba satrapen Antiochi
fuisse falso tradit, oppositis molibus restituit nomenque suum dedit,
emunito situ iuxta in longitudinem VI p., in latitudinem paulo minus. prius fuit a litore stadiis X — maritimum etiam Vipsania porticus habet —, Iuba vero prodente L p.;
|
|
140
|
nunc abesse a litore CXX
legati Arabum nostrique negotiatores, qui inde venere, adfirmant. nec
ulla in parte plus aut celerius profecere terrae fluminibus invectae.
magis id mirum est, aestu longe ultra id accedente non repercussas.
|
|
141
|
hoc in loco genitum esse Dionysium, terrarum orbis situs recentissimum
auctorem, quem ad commentanda omnia in orientem praemiserit Divus
Augustus ituro in Armeniam ad Parthicas Arabicasque res maiore filio,
non me praeterit nec sum oblitus sui quemque situs diligentissimum
auctorem visum nobis introitu operis: in hac tamen parte arma Romana
sequi placet nobis Iubamque regem, ad eundem Gaium Caesarem scriptis
voluminibus de eadem expeditione Arabica.
|
xxxii
|
142
|
Arabia, gentium nulli postferenda amplitudine, longissime a monte Amano
e regione Ciliciae Commagenesque descendit, ut diximus, multis gentibus
eorum deductis illo a Tigrane Magno, sponte vero ad mare nostrum
litusque Aegyptium, ut docuimus, nec non et in media Syriae ad Libanum
montem penetrantibus Nubaeis, quibus iunguntur Ramisi, dein Teranei,
dein Patami.
|
|
143
|
ipsa vero paeninsula Arabia, inter duo maria Rubrum Persicumque
procurrens, quod naturae artificio ad similitudinem atque magnitudinem
Italiae mari circumfusa, in eandem etiam caeli partem nulla differentia
spectat, haec quoque in illo situ felix. populos eius a nostro mari
usque ad Palmyrenae solitudines diximus: reliqua nunc inde peragemus.
Nomadas infestatoresque Chaldaeorum Scenitae, ut diximus, cludunt, et
ipsi vagi, sed a tabernaculis cognominati, quae ciliciis metantur ubi
libuit.
|
|
144
|
deinde Nabataei oppidum incolunt, Petram nomine, in convalle paulo minus II p. amplitudinis, circumdatum montibus inaccessis, amne interfluente. abest ab Gaza oppido litoris nostri DC, a sinu Persico CXXXV. huc convenit utrumque bivium, eorum qui ex Syria Palmyram petiere et eorum qui a Gaza venerunt.
|
|
145
|
a Petra incoluere Omani ad Characen usque, oppidis quondam claris ab
Samiramide conditis Abaesamide et Soractia; nunc sunt solitudines.
deinde est oppidum quod Characenorum regi paret in Pasitigris ripa,
Forat nomine, in quod a Petra conveniunt, Characenque inde XII p.
secundo aestu navigant, e Parthico autem regno navigantibus vicus
Teredon. infra confluentem Euphratis et Tigris laeva fluminis Chaldaei
optinent, dextra Nomades Scenitae.
|
|
146
|
quidam et alia duo oppida longis intervallis Tigri praenavigari tradunt, Barbatiam, mox Dumatham, quod abesse a Petra dierum X
navigatione. nostri negotiatores dicunt Characenorum regi parere et
Apameam, sitam ubi restagnatio Euphratis cum Tigri confluat; itaque
molientes incursionem Parthos operibus obiectis inundatione arceri.
|
|
147
|
Nunc a Charace dicemus oram, Epiphani primum exquisitam. locus ubi
Euphratis ostium fuit, flumen Salsum, promunturium Caldone, voragini
similius quam mari aestuarium per L orae, flumen Achenum, deserta C
p. usque ad insulam Icarum, sinus Capeus, quem accolunt Gaulopes et Gattaei, sinus Gerrhaicus, oppidum Gerrha, V
p. amplitudine; turres habet ex salis quadratis molibus.
|
|
148
|
a litore L
regio Attene, ex adverso Tylos insula, totidem milibus a litore,
plurimis margaritis celeberrima cum oppido eiusdem nominis, iuxtaque
altera minor, a promunturio eius XII·D p. ultra magnas aspici insulas tradunt, ad quas non sit perventum; huius ambitum CXII·D p.,
a Perside longius abesse, adiri uno alveo angusto. insula Ascliae,
gentes Nochaeti, Zurazi, Borgodi, Catharraei, Nomades, flumen Cynos.
|
|
149
|
ultra navigationem inconpertam ab eo latere propter scopulos tradit
Iuba praetermissa mentione oppidi Omanorum Batrasavaves et Omanae, quod
priores celebrem portum Carmaniae fecere, item Homnae et Attanae, quae
nunc oppida maxime celebrari a Persico mari nostri negotiatores dicunt.
a flumine Canis, ut Iuba, mons adusto similis, gentes Epimaranitae, mox
Ichthyophagi, insula deserta, gentes Bathymi .... Eblythaei montes,
insula Omoemus, portus Mochorbae, insulae Etaxalos, Inchobriche, gens
Cadaei,
|
|
150
|
insulae sine nominibus multae, celebres vero Isura, Rhinnea et proxima,
in qua scriptae sunt stelae lapideae litteris incognitis, Coboea
portus, Bragae insulae desertae, gens Taludaei, Dabanegoris regio, mons
Orsa cum portu, sinus Duatas, insulae multae, mons Tricoryphos, regio
Chardaleon, insulae Solanades, Cachina, item Ichthyophagorum. dein
Clari, litus Mamaeum, ubi auri metalla, regio Canauna, gentes Apitami,
Casani, insula Devade, fons Coralis, Carphati, insulae Alaea,
Amnamethus, gens Darae,
|
|
151
|
insulae Chelonitis, Ichthyophagon multae, Odanda deserta, Basa, multae
Sabaeorum. flumina Thanar, Amnum, insulae Doricae, fontes Daulotos,
Dora, insulae Pteros, Labatanis, Coboris, Sambrachate et oppidum eodem
nomine in continente. a meridie insulae multae, maxima Camari, flumen
Musecros, portus Laupas, Scenitae Sabaei, insulae multae, emporium
eorum Acila, ex quo in Indiam navigatur,
|
|
152
|
regio Amithoscatta, Damnia, Mizi maiores et minores, Drymatina, Macae; horum promunturium contra Carmaniam distat L p.
mira res ibi traditur; Numenium, ab Antiocho rege Mesenae praepositum,
ibi vicisse eodem die classe aestuque reverso iterum equitatu contra
Persas dimicantem et gemina tropaea eodem in loco Iovi ac Neptuno
statuisse.
|
|
153
|
insula in alto obiacet Ogyris, clara Erythra rege ibi sepulto; distat a continente CXXV p., circumitur CXII·D. nec minus altera clara in Azanio mari Dioscuridu, distans a Syagro extumo promunturio CCLXXX. reliqui in continente a noto etiamnum Autaridae, in montes VIII dierum transitus, gens Larendani et Catabani, Gebbanitae pluribus oppidis, sed maximis Nagia et Thomna, templorum LXV; haec est amplitudinis significatio.
|
|
154
|
promunturium, a quo ad continentem Trogodytarum L,
Thoani, Actaei, Chatramotitae, Tonabaei, Antiadalaei, Lexianae, Agraei,
Cerbani, Sabaei, Arabum propter tura clarissimi, ad ultraque maria
porretis gentibus. oppida eorum in Rubro litore Merme, Marma, Corolia,
Sabbatha; intus oppida Nascus, Cardava, Carnus et, quo merces odorum
deferunt, Thomala.
|
|
155
|
pars eorum Atramitae, quorum caput Sabota LX templa muris includens; regia tamen est omnium Marebbata. sinum optinent XCIIII,
refertum insulis odoriferis. Atramitis in mediterraneo iunguntur
Minaei. mare accolunt et Aelamitae oppido eiusdem nominis, iis iuncti
Chaculatae, oppidum Sibi, quod Graeci Apaten vocant, Arsi, Codani,
Vadaei oppido magno, Barasasaei, Lechieni, Sygaros insula, quam canes
non intrant expositique circa litora errando moriuntur.
|
|
156
|
sinus intimus, in quo Laeanitae, qui nomen ei dedere; regia eorum Agra
et in sinu Laeana vel, ut alii, Aelana: nam et ipsum sinum nostri
Laeaniticum scripsere, alii Aelaniticum, Artemidorus Alaeniticum, Iuba
Leaniticum. circuitus Arabiae a Charace Laeana colligere proditur |XLVII|·LXV p., Iuba paulo minus |XL| putat. latissima est a septentrione inter oppida Heroum et Characem.
|
|
157
|
nam et reliqua mediterranea eius dicantur. Nabataeis Thimaneos
iunxerunt veteres, nunc sunt Taveni, Suelleni, Araceni, Arreni oppido
in quod negotiatio omnis convenit, Hemnatae, Avalitae, oppida Domata,
Haegra, Thamudaei, oppidum Baclanaza, Chariattaei, Toali, oppidum
Phodaca, Minaei, a rege Cretae Minoe, ut existimant, originem
trahentes, quorum Carmei; oppidum XIIII p. Maribba, Paramalacum, et ipsum non spernendum, item Canon.
|
|
158
|
Rhadamaei — et horum origo Rhadamanthus putatur, frater Minois —,
Homeritae Mesala oppido, Hamiroei, Gedranitae, Amphryaei, Lysanitae,
Bachylitae, Samnaei, Amaitaei oppidis Nessa et Chenneseri, Zamarni
oppidis Sagiatta, Canthace, Bacaschami Riphearina oppido, quo vocabulo
hordeum appellant, Autaei, Ethravi, Cyri Elmataeis oppido, Chodae
Aiathuri in montibus oppido XXV p., in quo fons Aenuscabales, quod significat camelorum,
|
|
159
|
oppidum Ampelome, colonia Milesiorum, Athrida oppidum, Calingi, quorum
Mariba oppidum significat dominos omnium, oppida Pallon, Murannimal
iuxta flumen, per quod Euphraten emergere putant, gentes Agraei,
Ammoni, oppidum Athenae, Caunaravi, quod significat ditissimos armento,
Chorranitae, Cesani, Choani. fuerunt et Graeca oppida Arethusa, Larisa,
Chalcis, deleta variis bellis.
|
|
160
|
Romana arma solus in eam terram adhuc intulit Aelius Gallus ex equestri
ordine, nam C. Caesar Augusti filius prospexit tantum Arabiam. Gallus
oppida diruit, non nominata auctoribus qui ante scripserunt, Negranam,
Nestum, Nescam, Magusum, Caminacum, Labaetiam et supra dictam Maribam
circuitu VI, item Caripetam, quo longissime processit.
|
|
161
|
cetera explorata retulit: Nomadas lacte et ferina carne vesci, reliquos
vinum ut Indos palmis exprimere, oleam sesamae. numerosissimos esse
Homeritas, Minaeis fertiles agros armis praestare, maxime
Chatramotitas. Carreis latissimos et fertilissimos agros, Sabaeos
ditissimos silvarum fertilitate odorifera, auri metallis, agrorum
riguis, mellis ceraeque proventu. de odoribus suo dicemus volumine.
|
|
162
|
Arabes mitrati degunt aut intonso crine; barba abraditur praeterquam in
superiore labro; aliis et haec intonsa. mirumque dictu, ex innumeris
populis pars aequa in commerciis aut latrociniis degit. in universum
gentes ditissimae, ut apud quas maximae opes Romanorum Parthorumque
subsidant, vendentibus quae e mari aut silvis capiunt nihilque invicem
redimentibus.
|
xxxiii
|
163
|
Nunc reliquam oram Arabiae contrariam persequemur. Timosthenes totum
sinum quadridui navigatione in longitudinem taxavit, bidui in
latitudinem, angustias VII·D p.; Eratosthenes ab ostio |XII| in quamque partem; Artemidorus Arabiae latere |XVII|·L,
|
|
164
|
Trogodytico vero |XI|·LXXXVII·D p. Ptolemaida usque; Agrippa |XVII|·XXXII sine differentia laterum. plerique latitudinem CCCCLXXV prodiderunt, faucesque hiberno orienti obversas alii IIII, alii Vii·D, alii XII patere
|
|
|
165
|
Situs autem ita se habet: a sinu Laeanitico alter sinus quem Arabes
Aean vocant, in quo Heroon oppidum est. fuit et Cambysu inter Nelos et
Marchadas, deductis eo aegris exercitus. gens Tyro, Daneon portus, ex
quo navigabilem alveum perducere in Nilum, qua parte ad Delta dictum
decurrit, LXII·D
intervallo, quod inter flumen et Rubrum mare interest, primus omnium
Sesostris Aegypti rex cogitavit, mox Darius Persarum, deinde Ptolemaeus
sequens, qui et duxit fossam latitudine pedum C, altitudine XXX, in longitudinem XXXVII·D p. usque ad Fontes Amaros;
|
|
166
|
ultra deterruit inundationis metus, excelsiore tribus cubitis Rubro
mari conperto quam terra Aegypti. aliqui non eam adferunt causam, sed
ne inmisso mari corrumperetur aqua Nili, quae sola potus praebet.
nihilo minus iter totum terreno frequentatur a mari Aegyptio, quod est
triplex; unum a Pelusio per harenas, in quo, nisi calami defixi regant,
via non reperitur, subinde aura vestigia operiente;
|
|
167
|
alterum ultra Casium montem, quod a LX p. redit in Pelusiacam viam — accolunt Arabes Autaei —; tertium a Gerrho, quod Agipsum vocant, per eosdem Arabas LX
propius, sed asperum montibus et inops aquarum. eae omnes viae Arsinoen
ducunt, conditam sororis nomine in sinu Carandra a Ptolemaeo
Philadelpho, qui primus Trogodyticen excussit; amnem qui Arsinoen
praefluit Ptolemaeum appellavit.
|
|
168
|
mox oppidum parvum est Aeum — alii pro hoc Philoterias scribunt —,
deinde sunt Asaraei, ex Trogodytarum conubiis Arabes feri, insulae
Spairine, Scytala, mox deserta ad Myos Hormon, ubi fons Tatnos, mons
Aeas, insula Iambe, portus multi, Berenice oppidum, matris Philadelphi
nomine, ad quod iter a Copto diximus, Arabes Autaei et Gebadaei.
|
xxxiv
|
169
|
Trogodytice, quam prisci Midoen, alii Midioen dixere, mons
Pentedactylos, insulae Stenae Dirae aliquot, Halonesi non pauciores,
Cardamine, Topazos, quae gemmae nomen dedit. sinus insulis refertus: ex
his quae Mareu vocantur, aquosae, quae Eratonos, sitientes; regum hi
praefecti fuere. introrsus Candaei, quos Ophiophagos vocant,
serpentibus vesci adsueti; neque alia regio fertilior est earum.
|
|
170
|
Iuba, qui videtur diligentissime persecutus haec, omisit in hoc tractu
— nisi exemplarum vitium est — Berenicen alteram, quae Panchrysos
cognominata est, et tertiam, quae Epi Dires, insignem loco: est enim
sita in cervice longe procurrente, ubi fauces Rubri maris VII·D p. ab Arabia distant. insula ibi Citis, topazum ferens et ipsa.
|
|
171
|
ultra silvae, ubi Ptolemais, a Philadelpho condita ad venatus
elephantorum, ob id Epi Theras cognominata, iuxta lacum Monoleum. haec
est regio secundo volumine a nobis significata, in qua XLV
diebus ante solstitium totidemque postea hora sexta consumuntur umbrae
et in meridiem reliquis horis cadunt, ceteris diebus in septentrionem,
cum in Berenice quam primam posuimus ipso die solstitii sexta hora
umbrae in totum absumantur nihilque adnotetur aliud novi, DCII
p. intervallo a Ptolemaide: res ingentis exempli locusque subtilitatis
inmensae, mundo ibi deprehenso, cum indubitata ratione umbrarum
Eratosthenes mensuram terrae prodere inde conceperit.
|
|
172
|
hinc Azanium mare, promunturium quod aliqui Hippalum scripsere, lacus
Mandalum, insula Colocasitis et in alto multae, in quibus testudo
plurima. oppidum Sace, insula Daphnidis, oppidum Aduliton; Aegyptiorum
hoc servi profugi a dominis condidere.
|
|
173
|
maximum hic emporium Trogodytarum, etiam Aethiopum; abest a Ptolemaide V
dierum navigatione. deferunt plurimum ebur, rhinocerotum cornua,
hippopotamiorum coria, chelium testudinum, sphingia, mancipia. supra
Aethiopas Aroteras insulae quae Aliaeu vocantur, item Bacchias et
Antibacchias et Stratioton. hinc in ora Aethiopiae sinus incognitus,
quod miremur, cum ulteriora mercatores scrutentur. promunturium in quo
fons Cucios, expetitus navigantibus;
|
|
174
|
ultra Isidis portus, decem dierum remigio ab oppido Adulitarum distans;
in eum Trogodytis myrra confertur. insulae ante portum duae Pseudopylae
vocantur, interiores totidem Pylae; in altera stelae lapideae litteris
ignotis. ultra sinus Avalitu, dein insula Diodori et aliae desertae,
per continentem quoque deserta, oppidum Gaza, promunturium et portus
Mossylites, quo cinnamum devehitur. hucusque Sesostris exercitum duxit.
aliqui unum Aethiopiae oppidum ultra ponunt in litore Baragaza.
|
|
175
|
A Mossylico promunturio Atlanticum mare incipere vult Iuba praeter
Mauretanias suas Gadis usque navigandum coro, cuius tot sententia hoc
in loco subtrahenda non est. a promunturio Indorum quod vocetur Lepte
Acra, ab aliis Drepanum, proponit recto cursu praeter Exustam ad
Malichu insulam |XV| p. esse, inde ad locum quem vocant Sceneos CCXXV p., inde ad insulas Adanu CL: sic fieri ad apertum mare |XVIII|·LXXV p.
|
|
176
|
reliqui omnes propter ardorem solis navigari posse non putaverunt. quin
et commercia ipsa infestant ex insulis Arabes, Ascitae appellati,
quoniam bubulos utres binos insternentes ponte piraticam exercent
sagittis venenatis. gentes Trogodytarum idem Iuba tradit Therothoas
a venatu dictos, mirae velocitatis, sicut Ichthyophagos, natantes ceu
maris animalia, Bangenos, Zangenas, Thalibas, Saxinas, Sirechas,
Daremas, Domazenes.
|
|
177
|
quin et accolas Nili a Syene non Aethiopum populos, sed Arabum esse
dicit usque Meroen; Solis quoque oppidum, quod non procul Memphi in
Aegypti situ diximus, Arabas conditores habere. sunt qui et ulteriorem
ripam Aethiopiae auferant adnectantque Africae. [ripas autem incoluere
propter aquam.] nos relicto cuique intellegendi arbitrio oppida quo
traduntur ordine utrimque ponemus a Syene.
|
xxxv
|
178
|
Et prius Arabiae latere gens Catadupi, deinde Syenitae, oppida
Tacompson, quam quidam appellarunt Thaticen, Aramum, Sesamos, Andura,
Nasarduma, Aindoma Come cum Arabeta et Boggia, Leupitorga, Tantarene,
Emeae, Chindita, Noa, Goploa, Gistate, Megadale, Premni, Nups, Direa,
Patigga, Bacata, Dumana, Radata, in quo felis aurea pro deo colebatur,
Boron, in mediterraneo Mallo proximum Meroae. sic prodidit Bion.
|
|
179
|
Iuba aliter: oppidum munitum Megatichos inter Aegyptum et Aethiopiam,
quod Arabes Mirsion vocaverunt, dein Tacompson, Aramum, Sesamum, Pide,
Mamuda, Orambim iuxta bituminis fontem, Amodata, Prosda, Parenta,
Mania, Tessata, Gallas, Zoton, Grau Comen, Emeum, Pidibotas,
Aendondacometas, Nomadas in tabernaculis viventes, Cistaepen,
Magadalen, Parvam Primin, Nups, Dirlin, Patingan, Breves, Magasneos,
Egasmala, Cramda, Denna, Cadeum, Atthena, Batta, Alanam, Macua,
Scammos, Goram in insula, ab iis Abale, Androgalim, Serem, Mallos,
Agocem.
|
|
180
|
Ex Africae latere tradita sunt eodem nomine Tacompsos altera sive pars
prioris, Mogore, Saea, Aedosa, Penariae, Primis, Magassa, Buma,
Linthuma, Spintum, Sidop, Censoe, Pindicitor, Acug, Orsum, Suara,
Maumarum, Urbim, Mulon, quod oppidum Graeci Hypaton vocarunt, Pagoarca,
Zamnes, unde elephanti incipiant, Mambli, Berressa, Coetum, fuit
quondam et Epis oppidum contra Meroen, antequam Bion scriberet deletum.
|
|
181
|
Haec sunt prodita usque Meroen, ex quibus hoc tempore nullum prope
utroque latere exstat. certe solitudines nuper renuntiavere principi
Neroni missi ab eo milites praetoriani cum tribuno ad explorandum,
inter reliqua bella et Aethiopicum cogitanti. intravere autem et eo
arma Romana Divi Augusti temporibus duce P. Petronio, et ipso equestris
ordinis praefecto Aegypti. is oppida expugnavit, quae sola invenimus
quo dicemus ordine, Pselcin, Primi, Bocchin, Forum Cambusis, Attenam,
Stadissim, ubi Nilus praecipitans se fragore auditum accolis aufert.
diripuit et Napata.
|
|
182
|
longissime autem a Syene progressus est DCCCLXX
p. nec tamen arma Romana ibi solitudinem fecerunt: Aegyptiorum bellis
attrita est Aethiopia vicissim imperitando serviendoque, clara et
potens etiam usque ad Troiana bella Memnone regnante. et Syriae
imperitasse eam nostroque litori aetate regis Cephei patet Andromedae
fabulis.
|
|
183
|
Simili modo et de mensura eius varia prodidere, primus Dalion ultra
Meroen longe subvectus, mox Aristocreon et Bion et Basilis, Simonides
minor etiam quinquennio in Meroe moratus, cum de Aethiopia scriberet.
nam Timosthenes, classium Philadelphi praefectus, sine mensura dierum LX a Syene Meroen iter prodidit, Eratosthenes DCXXV, Artemidorus DC, Sebosus ab Aegypti extremis |XVI|·LXXV, unde proxime dicti |XII|·L.
|
|
184
|
verum omnis haec finita nuper disputatio est, quoniam a Syene DCCCC· LXXXV Neronis exploratores renuntiavere his modis: a Syene Hieran sycaminon LIIII p., inde Tama LXXII regione Euonymiton Aethiopum, Primi CXX, Acinam LXIIII, Pitaram XXV, Tergedum CVI.
insulam Gagauden esse in medio eo tractu; inde primum visas aves
psittacos et ab altera, quae vocetur Artigula, animal sphingion,
a Tergedo cynocephalos. inde Nabata LXXX; oppidum id parvum inter praedicta solum. ab eo ad insulam Meroen CCCLX.
|
|
185
|
herbas circa Meroen demum viridiores, silvarumque aliquid apparuisse et
rhinocerotum elephantorumque vestigia. ipsum oppidum Meroen ab introitu
insulae abesse LXX p., iuxtaque aliam insulam Tadu dextro subeuntibus alveo, quae portum faceret.
|
|
186
|
aedificia oppidi pauca; regnare feminam Candacen, quod nomen multis iam
annis ad reginas transiit; delubrum Hammonis et ibi religiosum et toto
tractu sacella. cetero cum potirentur rerum Aethiopes, insula ea magnae
claritatis fuit. tradunt armatorum CCL dare solitam, artificum III. alii reges Aethiopum XLV esse hodie traduntur.
|
|
187
|
universa vero gens Aetheria appellata est, deinde Atlantia, mox
a Vulcani filio Aethiope. animalium hominumque monstrificas effigies
circa extremitates eius gigni minime mirum, artifici ad formanda
corpora effigiesque caelandas mobilitate ignea. ferunt certe ab
orientis parte intima gentes esse sine naribus, aequali totius oris
planitie, alias superiore labro orbas, alias sine linguis.
|
|
188
|
pars etiam ore concreto et naribus carens uno tantum foramine spirat
potumque calamis avenae trahit et grana eiusdem avenae sponte
provenientis ad vescendum. quibusdam pro sermone nutus motusque
membrorum est. quibusdam ante Ptolemaeum Lathyrum regem Aegypti ignotus
fuit usus ignium. quidam et Pygmaeorum gentem prodiderunt inter paludes
ex quibus Nilus oriretur. in ora autem ubi dicemus continui montes
ardentibus similes rubent.
|
|
189
|
Trogodytis et Rubro mari a Meroe tractus omnis superponitur, a Napata
tridui itinere ad Rubrum litus, aqua pluvia ad usum conpluribus locis
servata, fertilissima regione quae interest auri. ulteriora Atabuli,
Aethiopum gens, tenent. dein contra Meroen Megabarri, quos aliqui
Adiabaros nominavere; oppidum habent Apollinis. pars eorum Nomades quae
elephantis vescitur.
|
|
190
|
ex adverso in Africae parte Macrobii, rursus a Megabarris Memnones et Dabelli dierumque XX
intervallo Critensi. ultra eos Dochi, dein Gymnetes, semper nudi, mox
Anderae, Mattitae, Mesaches; hi pudore atri coloris tota corpora
rubrica inlinunt. at ex Africae parte Medimni, dein Nomades,
cynocephalorum lacte viventes, Alabi, Syrbotae, qui octonum cubitorum
esse dicuntur.
|
|
191
|
Aristocreon Libyae latere a Meroe oppidum Tollen dierum V itinere tradit; inde dierum XII Esar oppidum Aegyptiorum qui Psammetichum fugerint; in eo prodente se CCC
habitasse; contra in Arabico latere Diaron oppidum esse eorum. Bion
autem Sapen vocat quod ille Esar; et ipso nomine advenas significari.
caput eorum in insula Sembobitin, et tertium in Arabia Sinat. inter
montes autem et Nilum Simbarri sunt, Phalliges, in ipsis vero montibus
Asachae multis nationibus. abesse a mari dicuntur dierum V itinere; vivunt elephantorum venatu. insula in Nilo Sembritarum reginae paret.
|
|
192
|
ab ea Nubaei Aethiopes dierum VIII
itinere; oppidum eorum Nilo inpositum Tenupsis. Sesambri, apud quos
quadrupedes omnes sine auribus, etiam elephanti. at ex Africae parte
Ptonebari, Ptoemphani, qui canem pro rege habent, motu eius imperia
augurantes, Harusbi oppido longe ab Nilo sito, postea Archisarmi,
Phalliges, Marigarri, Chasamari.
|
|
193
|
Bion et alia oppida in insulis tradit: a Sembobiti Meroen versus dierum toto itinere XX
proxime insulae oppidum Seberritanum sub regina et aliud Asara,
alterius oppidum Darden; tertiam Medoen vocant, in qua oppidum Asel,
quartam eodem quo oppidum nomine Garroen. inde per ripas oppida Nautis,
Modum, Demadatin, Secundum, Collocat, Secande, Navectabe cum agro
Psegipta, Candragori, Arabam, Summaram.
|
|
194
|
regio supra Sirbitum, ubi desinunt montes, traditur a quibusdam habere
maritimos Aethiopas, Nisicathas, Nisitas, quod significat ternum et
quaternum oculorum viros, non quia sic sint, sed quia sagittis
praecipua contemplatione utantur. ab ea vero parte Nili, quae supra
Syrtes Maiores oceanumque meridianum protendatur, Dalion Vacathos esse
dicit, pluvia tantum aqua utentes, Cisoros, Logonporos ab Oecalicibus
dierum V itinere, Usibalchos, Isbelos, Perusios, Ballios, Cispios.
|
|
195
|
reliqua deserta, dein fabulosa: ad occidentem versus Nigroe, quorum rex
unum oculum in fronte habeat, Agriophagi, pantherarum leonumque maxime
carnibus viventes, Pamphagi, omni mandentes, Anthropophagi, humana
carne vescentes, Cynamolgi caninis capitibus, Artabatitae quadrupedes,
ferarum modo vagi, deinde Hesperios, Perorsi et quos in Mauretaniae
confinio diximus. pars quaedam Aethiopum locustis tantum vivit fumo et
sale duratis in annua alimenta; hi quadragesimum vitae annum non
excedunt.
|
|
196
|
Aethiopum terram universam cum mari Rubro patere in longitudinem |XXI|·LXX p., in latitudinem cum superiore Aegypto |XII|·XCVI Agrippa existimavit. quidam longitudinem ita diviserunt: a Meroe Sirbitum XII dierum navigationem, ab ea XV ad Dabellos, ab his ad oceanum Aethiopicum VI dierum iter. in totum ab oceano ad Meroen DCXXV p. esse inter auctores fere convenit, inde Syenen quantum diximus.
|
|
197
|
sita est Aethiopia ab oriente hiberno ad occidentem hibernum. meridiano
cardine silvae, hebeno maxime, virent. a media eius parte imminens mari
mons excelsus aeternis ardet ignibus, Theon Ochema dictus Graecis.
a quo navigatione quadridui promunturium quod Hesperu Ceras vocatur,
confine Africae iuxta Aethiopas Hesperios. quidam et in eo tractu
modicos colles amoena opacitate vestitos Aegipanum Satyrorumque
produnt.
|
xxxvi
|
198
|
Insulas toto eo mari et Ephorus conplures esse tradidit et Eudoxus et
Timosthenes, Clitarchus vero Alexandro regi renuntiatam adeo divitem,
ut equos incolae talentis auri permutarent, alteram ubi sacer mons
opacus silva repertus esset, destillante arboribus odore mirae
suavitatis. contra sinum Persicum Cerne nominatur insula adversa
Aethiopiae, cuius neque magnitudo neque intervallum a continente
constat; Aethiopas tantum populos habere proditur.
|
|
199
|
Ephorus auctor est a Rubro mari navigantes in eam non posse propter
ardores ultra quasdam columnas — ita appellantur parvae insulae —
provehi. Polybius in extrema Mauretania contra montem Atlantem a terra stadia VIII abesse prodidit Cernen, Nepos Cornelius ex adverso maxime Carthaginis a continente p. M, non ampliorem circuitu II. traditur et alia insula contra montem Atlantem, et ipsa Atlantis appellata. ab ea V dierum praenavigatione solitudines ad Aethiopas inde primum circumagente se terrarum fronte in occasum ac mare Atlanticum.
|
|
200
|
contra hoc quoque promunturium Gorgades insulae narrantur, Gorgonum
quondam domus, bidui navigatione distantes a continente, ut tradit
Xenophon Lampsacenus. penetravit in eas Hanno Poenorum imperator
prodiditque hirta feminarum corpora, viros pernicitate evasisse; duarum
Gorgadum cutes argumenti et miraculi gratia in Iunonis templo posuit,
spectatas usque ad Carthaginem captam.
|
|
201
|
ultra has etiamnum duae Hesperidum insulae narrantur, adeoque omnia
circa hoc incerta sunt, ut Statius Sebosus a Gorgonum insulis cursum
prodiderit, ab his ad Hesperu Ceras unius. nec Mauretaniae insularum
certior fama est. paucas modo constat esse ex adverso Autololum a Iuba
repertas, in quibus Gaetulicam purpuram tinguere instituerat.
|
xxxvii
|
202
|
Sunt qui ultra eas Fortunatas putent esse quasdamque alias, quo in
numero idem Sebosus etiam spatia conplexus Iunoniam abesse a Gadibus DCCL p. tradit, ab ea tantundem ad occasum versus Pluvialiam Caprariamque; in Pluvialia non esse aquam nisi ex imbri. ab iis CCL Fortunatas contra laevam Mauretaniae in VIII horam solis; vocari Invallem a convexitate et Planasiam a specie, Invallis circuitu CCC p.; arborum ibi proceritatem ad CXL pedes adulescere.
|
|
203
|
Iuba de Fortunatis ita inquisivit: sub meridiem quoque positas esse prope occasum, a Purpurariis DCXXV p., sic ut CCL supra occasum navigetur, dein per CCCLXXV
ortus petatur. primam vocari Ombrion, nullis aedificiorum vestigiis;
habere in montibus stagnum, arbores similes ferulae, ex quibus aqua
exprimatur, e nigris amara, ex candidioribus potui iucunda.
|
|
204
|
alteram insulam Iunoniam appellari; in ea aediculam esse tantum lapide
exstructam. ab ea in vicino eodem nomine minorem, deinde Caprariam,
lacertis grandibus refertam. in conspectu earum esse Ninguariam, quae
hoc nomen acceperit a perpetua nive, nebulosam.
|
|
205
|
proximam ei Canariam vocari a multitudine canum ingentis magnitudinis —
ex quibus perducti sunt Iubae duo —; apparere ibi vestigia
aedificiorum. cum omnes autem copia pomorum et avium omnis generis
abundent, hanc et palmetis caryotas ferentibus ac nuce pinea abundare;
esse copiam et mellis, papyrum quoque et siluros in amnibus gigni.
infestari eas belvis, quae expellantur adsidue, putrescentibus.
|
xxxviii
|
|
Et abunde orbe terrae extra intra indicato colligenda in artum mensura aequorum videtur.
|
|
206
|
Polybius a Gaditano freto longitudinem directo cursu ad os Maeotis |XXXIIII|·XXXVII·D
.Polybius prodidit, ab eodem initio Siciliam |XII|·L, Cretam CCCLXXV, Rhodum CLXXXVII·D, Chelidonias tantundem, Cyprum CCCXXV, inde Syriae Seleuciam Pieriam CXV, quae computatio efficit |XXIIII|·XL.
|
|
207
|
Agrippa hoc idem intervallum a freto Gaditano ad sinum Issicum per longitudinem derectam |XXXIIII|·XL taxat, in quo haud scio an sit error numeri, quoniam idem a Siculo freto Alexandriam cursus |XIII|·L tradidit. universus intra Maeotim lacum |CLV|·VIIII, Artemidorus adicit DCCLVI, idem cum Maeotide |CLXXIII|·XC p. esse tradidit.
|
|
208
|
haec est mensura inermium et pacata audacia fortunam provocantium hominum.
Nunc ipsarum magnitudo conparabitur, utcumque difficultatem adferet
auctorum diversitas, aptissime tamen spectabitur ad longitudinem
latitudine addita. est ergo ad hoc praescriptum Europae magnitudo ....
longitudo |LXXXVII|·XIIII. Africae — ut media ex omni varietate prodentium sumatur computatio — efficit longitudo |XXXVII|·XCVIII; latitudo, qua colitur, nusquam CCL excedit.
|
|
209
|
sed quoniam in Cyrenaica eius parte DCCCX
eam fecit Agrippa, deserta eius ad Garamantas usque, qua noscebantur,
complectens, universa mensura, quae veniet in comparationem, |XLVII|·VIII efficit. Asiae longitudo in confesso est |L|· XIII·DCCL; latitudo sane computetur ab Aethiopico mari Alexandriam iuxta Nilum sitam, ut per Meroen et Syenen mensura currat, |XVIII|·LXXV.
|
|
210
|
apparet ergo Europam paulo minus dimidia Asiae parte maiorem esse quam
Asiam, eandem altero tanto et sexta parte Africae ampliorem quam
Africam. quod si misceantur omnes summae, liquido patebit Europam
totius terrae tertiam esse partem et octavam paulo amplius, Asiam vero
quartam et quartam decimam, Africam autem quintam et insuper
sexagesimam.
|
|
xxxix
|
211
|
His addemus etiamnum unam Graecae inventionis scientiam vel
exquisitissimae subtilitatis, ut nihil desit in spectando terrarum situ
indicatisque regionibus noscatur et cum qua cuique siderum societas sit
sive cognatio dierum ac noctium quibusque inter se pares umbrae et
aequa mundi convexitas. ergo reddetur hoc etiam, terraeque universae in
membra caeli digerentur. plura sunt autem segmenta mundi, quae nostri
circulos appellavere, Graeci parallelos.
|
|
212
|
Principium habet Indiae pars versa ad austrum. patet usque Arabiam et
Rubri maris accolas. continentur Gedrosi, Carmani, Persae, Elymaei,
Parthyene, Aria, Susiane, Mesopotamia, Seleucia cognominata Babylonia,
Arabia ad Petras usque, Syria Coele, Pelusium, Aegypti inferiora, quae
Chora vocatur, Alexandria, Africae maritima, Cyrenaica oppida omnia,
Thapsus, Hadrumetum, Clupea, Carthago, Utica, uterque Hippo, Numidia,
Mauretania utraque, Atlanticum mare, columnae Herculis. in hoc caeli
circumplexu aequinoctii die medio umbilicus, quem gnomonem vocant, VII pedes longus umbram non amplius IIII pedes longam reddit, noctis vero dieique longissima spatia XIIII horas aequinoctiales habent, brevissima ex contrario X.
|
|
213
|
Sequens circulus incipit ab India vergente ad occasum, vadit per medios
Parthos, Persepolim, citima Persidis, Arabiam citeriorem, Iudaeam,
Libani montis accolas, amplectitur Babylonem, Idumaeam, Samariam,
Hierosolyma, Ascalonem, Iopen, Caesaream, Phoenicen, Ptolemaidem,
Sidonem, Tyrum, Berytum, Botryn, Tripolim, Byblum, Antiochiam,
Laodiceam, Seleuciam, Ciliciae maritima, Cypri austrina, Cretam,
Lilybaeum in Sicilia, septentrionalia Africae et Numidiae. umbilicus,
aequinoctio XXXV pedum, umbram XXIIII pedes longam facit, dies autem noxque maxima XIIII horarum aequinoctialium est accedente bis quinta parte unius horae.
|
|
214
|
Tertius circulus ab Indis Imavo proximis oritur. tendit per Caspias
Portas, Mediae proxima, Cataoniam, Cappadociam, Taurum, Amanum, Issum,
Cilicias Portas, Solos, Tarsum, Cyprum, Pisidiam, Pamphyliam, Siden,
Lycaoniam, Lyciam, Patara, Xanthum, Caunum, Rhodum, Coum,
Halicarnassum, Cnidum, Dorida, Chium, Delum, Cycladas medias, Gythium,
Malean, Argos, Laconicam, Elim, Olympiam, Messaniam Peloponnesi,
Syracusas, Catinam, Siliciam mediam, Sardiniae austrina, Carteiam, Gadis. gnomonis C unciae umbram LXXVII unciarum faciunt. longissimus dies est aequinoctialium horarum XIIII atque dimidiae cum tricesima unius horae.
|
|
|
215
|
Quarto subiacent circulo quae sunt ab altero latere Imavi, Cappadociae
austrina, Galatia, Mysia, Sardis, Zmyrna, Sipylus, Tmolus mons, Lydia,
Caria, Ionia, Trallis, Colophon, Ephesus, Miletus, Chios, Samos,
Icarium mare, Cycladum septentrio, Athenae, Megara, Corinthus, Sicyon,
Achaia, Patrae, Isthmus, Epirus, septentrionalia Siciliae, Narbonensis
Galliae exortiva, Hispaniae maritima a Carthagine Nova et inde ad
occasum. longissimus dies habet aequinoctiales horas XIIII et tertias duas unius horae.
|
|
216
|
Quinto continentur segmento ab introitu Caspii maris Bactri, Hiberia,
Armenia, Mysia, Phrygia, Hellespontus, Troas, Tenedus, Abydos, Scepsis,
Ilium, Ida mons, Cyzicum, Lampsacum, Sinope, Amisum, Heraclea in Ponto,
Paphlagonia, Lemnus, Imbrus, Thasus, Cassandria, Thessalia, Macedonia,
Larisa, Amphipolis, Thessalonice, Pella, Edesus, Beroea, Pharsalia,
Carystum, Euboea Boeotum, Chalcis, Delphi, Acarnania, Aetolia,
Apollonia, Brundisium, Tarentum, Thurii, Locri, Regium, Lucani,
Neapolis, Puteoli, Tuscum mare, Corsica, Baliares, Hispania media.
gnomoni septem pedes, umbris sex. magnitudo diei summa horarum
aequinoctialium XV.
|
|
217
|
Sexta comprehensio, qua continetur urbs Roma, amplectitur Caspias
gentes, Caucasum, septentrionalia Armeniae, Apolloniam supra Rhyndacum,
Nicomediam, Nicaeam, Calchadonem, Byzantium, Lysimacheam, Cherronesum,
Melanem sinum, Abderam, Samothraciam, Maroneam, Aenum, Bessicam,
Thraciam, Maedicam, Paeoniam, Illyrios, Durrachium, Canusium, Apuliae
extuma, Campaniam, Etruriam, Pisas, Lunam, Lucam, Genuam, Liguriam,
Antipolim, Massiliam, Narbonem, Tarraconem, Hispaniam Tarraconensem
mediam et inde per Lusitaniam. gnomoni pedes VIIII, umbrae VIII. longissima diei spatia horarum aequinoctialium XV addita VIIII parte unius horae aut, ut Nigidio placuit, quinta.
|
|
218
|
Septima divisio ab altera Caspii maris ora incipit, vadit super
Callatim, Bosporum, Borysthenen, Tomos, Thraciae aversa, Triballos,
Illyrici reliqua, Hadriaticum mare, Aquileiam, Altinum, Venetiam,
Vicetiam, Patavium, Veronam, Cremonam, Ravennam, Anconam, Picenum,
Marsos, Paelignos, Sabinos, Umbriam, Ariminum, Bononiam, Placentiam,
Mediolanum omniaque ab Appennino, transque Alpis Galliam Aquitanicam,
Viennam, Pyrenaeum, Celtiberiam. umbilico XXXV pedum umbrae XXXVI, ut tamen in parte Venetiae exaequatur umbra gnomoni. amplissima diei spatia horarum aequinoctialium XV et quintarum partium horae trium.
|
|
219
|
Hactenus antiquorum exacta celebravimus. sequentium diligentissimi quod
superest terrarum supra tribus adsignavere segmentis, a Tanai per
Maeotim lacum et Sarmatas usque Borysthenen atque ita per Dacos
partemque Germaniae, Gallias oceani litora amplexi, quod esset horarum XVI, alterum per Hyperboreos et Britanniam horarum XVII, postremum Scythicum a Ripaeis iugis in Thylen, in quo dies continuarentur, ut diximus, noctesque per vices.
|
|
220
|
iidem et ante principia quae fecimus posuere circulos duos: primum per
insulam Meroen et Ptolemaidem in Rubro mari ad elephantorum venatus
conditam, ubi longissimus dies XII horarum esset dimidia hora amplior, secundum per Syenen Aegypti euntem, qui esset horarum XIII, iidemque singulis dimidia horarum spatia usque ad ultimum adiecere circulis.
Et hactenus de terris.
|
|